Khi bạn đói, thiếu thốn mọi thứ thì bạn không có cơ hội để làm người tử tế nhưng đồng thời bạn cũng không có cơ hội để làm người gian manh. Bởi mọi thứ đều có xúc tác của nó. Người Cộng sản khi đói, có vẻ tử tế hơn khi no, dân tộc có chế độ độc tài Cộng sản khi đói, có vẻ tử tế hơn khi no. Điều đó không chứng minh được dân tộc tính của bạn là tử tế hay vô lại. Và ngay cả khi bạn no cơm ấm cật, việc bạn cà chớn cũng chưa khẳng định được căn tính của bạn. Bởi điều đó lại nằm ở một thứ hệ thống bên trên hành vi của bạn, nó có tính chất vĩ mô. Việt Nam sẽ đi về đâu với những hình ảnh, những hành trạng mà trong mấy ngày vừa qua khiến cả thế giới phải che mặt?

Trong đại hội SEA Games 30 này, hình ảnh các cô gái khỏa thân, hò hét đi bão lại xuất hiện, điều này đáng xấu hổ. Nhưng đáng xấu hổ hơn là hình ảnh Nguyễn Đức Chung, đường đường là một Chủ tịch thành phố Hà Nội, nơi đóng đô của chế độ, đã có những phát biểu không phải của một con người có lý trí. Điều này do đâu? Và câu chuyện này dự báo điều gì?

Nếu nhìn một cách tổng quan, dường như không riêng gì Nguyễn Đức Chung có những phát biểu vớ vẩn và có hành trạng bất minh trong vấn đề quản lý nhà nước. Có một thực tế là hầu hết giới cán bộ lãnh đạo nhà nước đều dùng bằng giả và một số nhân vật dính đến trọng án trước khi làm lãnh đạo nhưng sau đó khéo chạy chọt, man trá nên tiếp tục nắm quyền lực. Và đáng sợ nhất là dù có học hay vô học, dù dùng bằng thật hay bằng gải thì giới cán bộ Cộng sản đều thụ đắc một cách sâu sắc nền giáo dục Cộng sản xã hội chủ nghĩa. Một nền giáo dục mà ở đó chỉ có hai loại kiến thức duy nhất, đó là kiến thức về tự nhiên, kĩ thuật và kiến thức về xã hội. Trong đó, kiến thức xã hội không hề dạy cho con người ý niệm, ý nghĩa nhân quần mà dạy cho con người cách để đạp lên nhau mà đi đến quyền lực. Và, hệ quả của nó là con người trở nên bất chấp mọi thứ, kể cả sinh mạng đồng loại để bước lên vũ đài chính trị.

Ông tổ của chế độ Cộng sản Việt Nam, phải nói tới Hồ Chí Minh, ông đóng vai trò là tấm gương lớn, tấm gương sáng cho mọi thế hệ Cộng sản noi theo. Nhưng nghiệt nỗi, bản thân ông cũng không tránh khỏi giết người hàng loạt. Một giai đoạn lịch sử đấu tố và cải cách ruộng đất đã lấy đi hàng ngàn sinh mạng dưới triều đại Hồ Chí Minh đã chứng minh điều này. Và đương nhiên là sau đó Hồ Chí Minh đã khóc sướt mướt. Những giọt nước mắt của ông làm liên tưởng đến những giọt nước mắt của đệ tử hàng thứ ba của ông là Nguyễn Thị Quyết Tâm. Bà này cũng từng vừa phát biểu vừa méo mó khóc trong một phiên họp quốc hội sau khi đẩy hàng trăm người dân Lộc Hưng ra đường, ngoài bà Tâm, Lê Thanh Hải cũng vậy, cũng từng méo mó khóc khi phát biểu. Và Võ Kim Cự cũng từng sụt sùi khóc… Người Cộng sản rất giỏi méo khóc sau khi gây ra cái chết hàng loạt hoặc đẩy hàng loạt cuộc đời vào chỗ bế tắc, lầm than. Và, họ có một điểm chung là bất chấp để đạt mục đích.

Lần này, Nguyễn Đức Chung, Chủ tịch thành phố Hà Nội, đã đưa sự dối trá của mình lên tầm quốc tế. Bởi ở tầm nội địa, ông từng lừa hàng trăm người dân Đồng Tâm để đươc việc, Chung hứa với dân Đồng Tâm rằng sẽ không truy cứu trách nhiệm hình sự với những người đã đấu tranh cho quyền lợi của họ. Thế rồi sau khi mọi chuyện đã ổn, các thanh niên của lực lượng cảnh sát cơ động được người dân thả về một cách lành lặn, câu chuyện đi vào lúc giảm nhiệt thì Chung bất ngờ đưa ra quyết định truy tố hình sự đối với người dân Đồng Tâm. Điều này, ngoài việc chính Chung tự sổ toẹt vào danh dự của mình, Chung cũng ném dơ lên gương mặt chế độ bởi hơn ai hết, Chung đang nắm vị trí lãnh đạo tối cao của một thành phố mà ở đó, mọi cơ quan đầu não, mọi gương mặt lãnh đạo tối cao của quốc gia đều sống và làm việc. Rõ ràng, dù không nói ra nhưng ai cũng hiểu rằng việc của Chung làm có sự đồng thuận của bề trên, nếu không, cho dù có ăn gan trời Chung cũng không dám lộng quyền, lộng hành và tráo trở với nhân dân như vậy.

Nhưng chuyện Đồng Tâm tuy đánh động dư luận thế giới, nó vẫn là câu chuyện mang tính quốc nội. Lần này, chuyện các chuyên gia Nhật Bản xử lý làm sạch sông Tô Lịch và Chung đã ném cả một túi tráo trở vào các chuyên gia Nhật khi nói rằng họ đã không xin phép Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội khi thử nghiệm xử lý sông Tô Lịch. Làm được điều này, xem như Chung ngang nhiên đạp lên mọi thứ giá trị của lương tri và danh dự, nói hàm hồ và xàm xí. Rõ ràng, không thể dùng từ ngữ nào khác đối với Chung! Và, sự tráo trở của Chung cũng không phải là lập dị trong hệ thống cán bộ. Bởi hiện tại, có thể đi bất kì nơi nào trên đất nước này để bắt gặp loại cán bộ hống hách, láo toét, đạo đức giả, không có lòng tự trọng và hợm hĩnh, gian ác như Chung. Bởi nói không ngoa là tất cả giới cán bộ Việt Nam hiện tại đều là cá mè một lứa, đều được đào tạo ra chung một cái lò và đều coi dân như cỏ rác.

Hơn nữa, khi mà lợi ích nhóm đã bén sâu, mọc bền trong cánh rừng chính trị Việt Nam thì đương nhiên, mọi phát biểu hay mọi sự tráo trở, lộng hành của một quan chức nào đó đều không có tính cá biệt mà nó đóng vai trò phát ngôn của nhóm, nó như một thông điệp về sự cạnh tranh quyền lực và tiền bạc của nhóm gửi cho các nhóm khác để biết rằng “rừng nào cọp nấy”, “nước sông không phạm nước giếng” và phần ai nấy ăn, đừng dây vào miếng ăn của người khác mà mang vạ vào thân… Ở các phát biểu tráo trở của các cán bộ lãnh đạo, hoàn toàn không có bóng dáng của lợi ích nhân quần hay quyền lợi nhân dân. Mà nó đóng vai trò đòn răn đe trước các nhóm khác đang chực chờ cướp miềng ăn hoặc một nhóm thiện nguyện nào đó cho không biếu không làm mất đi một cơ hội tham nhũng, đục khoét của nhóm. Trường hợp các chuyên gia xử lý nước của Nhật Bản sẵn sàng đầu tư miễn phí để làm sạch sông Tô Lịch và sau này là hồ Tây khiến cho Chung phải ăn nói hồ đồ, bất chấp, để rồi sau đó, Chung lại một lần nữa nói rằng chỉ đọc nguyên văn báo cáo mà không hiểu gì cả là một điển hình.

Nghĩa là, khi mất miếng ăn, người ta trở nên lồng lộn, hết sáng suốt, có khi mụ mị và tàn nhẫn, tàn ác. Ông bà thường nói “Miếng ăn là miếng tồi tàn/Mất đi một miếng lộn gan lên đầu.” Lộn gan lên đầu là ám chỉ việc đầu óc trở nên đần độn, không quản lý được hành vì và quên mất mình là ai. Trường hợp Nguyễn Đức Chung ứng với câu ca dao của cổ nhân. Nhưng vấn đề lộn gan lên đầu của một con người vô danh, không chi phối được ai cũng đã đáng sợ, đằng này, một ông lớn lộn gan lên đầu, nhiều ông lớn lộn gan lên đầu trong lúc cái lò chống tham nhũng của ông Tổng Trọng vẫn đang ngùn ngụt lửa thì câu hỏi đặt ra là liệu có thứ tham nhũng thành củi, cũng có thứ tham nhũng được trưng bày thành của quí hay không? Và, với đà này thì đất nước sẽ về đâu? Một câu hỏi không lớn trong lúc này bởi hình như, ai cũng có thể manh nha thấy được đích đến của đất nước. Vấn đề là thái độ phản ứng của con người bị chi phối bởi lương tri trong sáng hay lòng tham mù quáng, ngu xuẩn. Có lẽ, lại một lần nữa phải cầu nguyện, nhờ cậy vào anh linh các bậc tổ tiên, ông cha đã dựng nước và giữ nước!