Người Xưa, Người Nay

                                        Người Xưa, Người Nay

Trần Thị Lan Anh



Bạn thân,

Nếu bạn quan tâm đến lịch sử của dân tộc, bạn có thấy một điều rất lạ là những anh hùng của dân tộc thời Phong Kiến, họ hoàn toàn không có những hồi ký để lại cho hậu thế. Những trận đánh oai hùng của Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo hoàn toàn không có những nhật ký mà do hai ông tướng này viết cho hậu thế. Những ông vua của thời Trần, Lê, Lý, Nguyễn vì dân, vì nước cũng không để lại cuốn hồi ký nào cho hậu thế. Có lẽ, với họ đó là điều cần phải làm của một người công dân đối với đất nước và dân tộc mình. Người viết sử sẽ ghi lại những việc làm đó, đâu cần phải chính mình phô trương hay khoe những cái mình đã làm. Chưa kể khi chính mình ghi lại sự kiện lịch sử, về cá nhân mình thì dễ bị cảm tính lấn áp và làm cho sự thật bị méo mó.

Trong khi đó, hồi ký xuất hiện tại hải ngoại xem ra rất nhiều. Một số cá nhân ở tù cộng sản ra ngoài Việt Nam viết hồi ký. Những cá nhân từng phục vụ trong chế độ cộng sản suốt cả cuộc đời nay cũng viết hồi ký. Những ông tướng tá thời Việt Nam Cộng Hòa, chạy ra khỏi nước cũng viết hồi ký. Phong trào viết hồi ký phải nói là nở rộ giống như pháo bông nổ ra từ thời 1975 cho hôm nay thì thấy bớt dần đi.

Mà hồi ký là gì? Ghi lại những cái tôi, những cái mà cá nhân đó từng trải qua. Người thời xưa đặt nhẹ cái tôi, cho nên chẳng có ai thời xưa viết cuốn hồi ký nào để lại cho hậu thế. Còn sau năm 1975 thì cái tôi càng ngày càng lớn mạnh, ai cũng muốn viết hồi ký. Mà có bao nhiêu cái thực ở trong những cuốn hồi ký đó? Ai sẽ kiểm chứng được những cái thực đó? Và cái thực đó đóng góp gì, đem lại kiến thức gì cho người đọc?

Không biết những cuốn hồi ký trong quá khứ, người viết ghi lại ở vào cái tuổi nào. Thực tế khi con người ở cái tuổi trên 60 thì trí nhớ đã bắt đầu phai nhạt. Chuyện hôm nay năm sau hỏi lại không nhớ rõ chi tiết ra sao, hoặc chỉ nhớ man mán chứ không chính xác. Thí dụ xem một cuốn phim, vài năm sau biết là mình đã xem phim đó rồi nhưng hỏi nội dung thì hoàn toàn không nhớ rõ nội dung ra sao. Vậy khi những cuốn hồi ký viết mà người viết ở cái tuổi 60, 70 thì liệu họ nhớ rõ từng chi tiết của sự thật mà họ từng trả qua hay họ lại chơi chữ, nói về mình thật hay, thật đẹp, thật hào hùng, thật bi đát vì ở trong tù; hoặc vì bị thất bại nay viết lại để biện minh cho cái thất bại của mình trong thời gian lãnh đạo đất nước? Dĩ nhiên sẽ có người lý luận là chuyện xem phim hoàn toàn khác với những sự kiện cuộc đời mình. Nếu nghĩ như vậy thì cuộc đời của những người khác chẳng lẽ chẳng có gì đáng viết mà chỉ có một số người, vì cái tôi của mình nên họ ghi lại? Những nhân vật lịch sử ngày xưa họ có bao giờ nghĩ đến cái tôi của họ để họ dành thời gian viết những cuốn nhật ký dài vài ba trăm trang?

Chưa kể những nhân vật, chuyên sống viết lách bằng giả dối dưới thời cộng sản, nay tự nhiên viết lên những cuốn hồi ký như Đèn Cù là thí dụ điển hình thì -- bao nhiêu là thực, bao nhiêu được thêu dệt cho chính mình hay chính nhân vật nào đó mình muốn thêu dệt hoặc bôi nhọ? Giá trị của cuốn hồi ký ra sao khi chính người đó chuyên môn sống bằng nói láo, nói dối?

Cái thời viết nhật ký hình như đã sắp tàn. Thế nhưng nghe nói, một tù nhân lương tâm, có bằng tiến sĩ, xem người và đánh giá con người qua bằng cấp, sẽ chuẩn bị ra đời một quyển hồi ký rất nặng ký khoảng hơn 400 trang. Toàn bộ chỉ nói về mình và chính mình. Dĩ nhiên chỉ nói cái mà cá nhân đó nhìn thấy. Còn cái mà người khác chỉ cho cá nhân đó là làm việc không dân chủ thì cá nhân đó nào có nhìn thấy.

Người xưa nói “ở trong chăn mới biết chăn có rận”. Vậy thì qua một quyển hồi ký của một cá nhân liệu bạn thấy được những con “rận” trong quyển hồi ký đó hay bạn chỉ thấy họ nói về cái đẹp của mình và sẽ cố tìm cách để biện minh cho cái “xấu” của chính mình hoặc không nói cái xấu của chính mình trong cuốn hồi ký? Chắc chắn là bạn sẽ không nhìn rõ được con người viết hồi ký nếu chỉ dựa vào chính những gì người đó viết. Cái con người thật của người đó sẽ không hiện lên được trong cuốn hồi ký bởi nếu hiện lên thì người đó đã không làm chuyện vô bổ là tâng bốc chính mình bằng cách viết hồi ký. Thái độ viết hồi ký là thái độ xem mình giỏi hơn người khác, có nhiều kinh nghiệm quý báu để chia sẻ với người khác và xem cái tôi của mình lớn hơn mọi vấn đề.

Người xưa, tuy dưới chế độ phong kiến, họ biết tự trọng và không đặt cái tôi cho nên họ không viết hồi ký. Thời nay, ai cũng muốn viết hồi ký, đặc biệt là những nhân vật nổi tiếng trên quốc tế. Và có lẽ nhờ cái nổi tiếng đó họ nghĩ là họ có cái kinh nghiệm để chia sẻ cho mọi người. Dĩ nhiên họ chỉ chia sẻ những cái họ muốn chia sẻ chứ đời nào họ nói lên cái xấu của họ chẳng hạn như họ bị Ma Dâm, Ma Tiền, Ma Quyền điều khiển chính họ mà họ không hề biết cho nên vẫn nghĩ mình dân chủ, đạo đức mà thực tế chỉ dân dân chủ dỏm, đạo đức giả.

         TTLA