Tịnh Thất Bồng Lai và cộng đồng mạng

                                                      Hình FB. Tịnh Thất Bồng Lai




Đinh Yên Thảo
      RFA




Vài tuần qua, câu chuyện Tịnh Thất Bồng Lai trở thành một đề tài tranh luận khá sôi nổi trong cộng đồng mạng người Việt. Những tin tức từ giới truyền thông cùng nhà cầm quyền Việt Nam dù chưa thể kiểm chứng mức độ chính xác và liên tục thay đổi nhưng cũng đủ làm cộng đồng mạng chia phe bênh chống, với một số người bỗng trở thành những quan tòa kết án Tịnh Thất Bồng Lai khá nặng nề. 

Việc Tịnh Thất Bồng Lai có phạm tội hay không và phạm tội gì vẫn là điều mơ hồ với cáo buộc quen thuộc từ phía nhà cầm quyền Việt Nam là “lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân”. Họ xâm phạm lợi ích gì của Nhà nước hay các tổ chức, cá nhân khác và xâm phạm như thế nào, có vi phạm pháp luật hay chăng?

Đó là một việc đã được một số người đề cập, nên ở đây nhân vụ này, hãy cùng nhìn vào thủ tục tố tụng với Tịnh Thất Bồng Lai và xem liệu công an Việt Nam đã đủ chứng cứ và hồ sơ bắt giữ người của Tịnh Thất Bồng Lai, hay xem họ như những người đã phạm tội hay chưa? 

Muốn vậy hãy nhìn vào một thủ tục tố tụng hình sự tại các quốc gia khác như thế nào. Một quá trình truy tố hình luật tại Mỹ  hay một số quốc gia khác thông thường đi theo trình tự sau đây:

- Điều tra: Đầu tiên là nhân viên công lực nếu không bắt giữ nghi phạm trong lúc đang thực hiện một hành vi phạm pháp thì họ cần thực hiện một cuộc điều tra để thu thập chứng cứ. Cuộc điều tra thông thường là khá lâu, cho đến khi có đủ bằng chứng để dẫn đến việc truy tố nghi phạm đã vi phạm luật pháp. Những bằng chứng và lý do này cần phải đủ mạnh và thuyết phục để thiết lập một giả định phạm tội.

- Bắt giữ: Bắt giữ nghi phạm dựa theo lý do khả tín là nghi phạm có thể đã phạm tội (probable cause) để khởi tố và đưa nghi phạm ra tòa. Dấu hiệu phạm tội chưa được xem là sự phạm tội và cần đủ mạnh để dẫn đến sự bắt giữ này. 

- Khởi tố: Văn phòng biện lý hay tại Việt Nam là Viện Kiểm Sát Nhân Dân sẽ khởi tố nghi phạm. Việc truy tố này là một quá trình thu thập dữ kiện lâu dài, đòi hỏi sự thận trọng, cân nhắc  xem liệu tội phạm đã đủ để truy tố và các bằng chứng có đủ mạnh để truy tố và đưa ra cáo trạng. 

- Triệu tập: Bị cáo sẽ được triệu tập đến tòa gặp chánh án và đưa lời biện hộ, hoặc nhận tội hoặc không nhận tội. 

- Tại ngoại hầu tra: Nhận hay không nhận tội thì bị cáo sẽ bị giam cho đến khi ra tòa chính thức hay phải đóng tiền thế chân tại ngoại, tránh việc sẽ bỏ trốn. Mức tiền tại ngoại sẽ do quan tòa ấn định, tùy theo mức độ vi phạm pháp luật và rủi ro nghi phạm sẽ bỏ trốn.

- Thương lượng tội danh:  Việc thương lượng này diễn ra giữa bị cáo và luật sư đại diện với phía công tố. Bị cáo có thể nhận tội một phần trong cáo trạng để nhận bản án nhẹ hơn nếu không muốn một bản án bất ngờ khi bị đưa ra xét xử, hoặc tiếp tục phủ bỏ các cáo buộc, để các luật sư của mình chuẩn bị hồ sơ ra đối chất và tranh cãi với bên công tố ngay tòa án.

- Xét xử: Bị cáo sẽ ra tòa để dự phiên toà xét xử có bồi thẩm đoàn hay do chánh án phán xét. Các cung khai, nhân chứng  và vật chứng sẽ được hai bên cung cấp cho quan tòa hay bồi thẩm đoàn để tòa có thể nghị án và đi đến kết luận. Nếu bị kết tội, nghi phạm lúc này mới chính thức bị xem là tội phạm.

- Tuyên án: Dựa theo biểu quyết của bồi thẩm đoàn hay các bằng chứng cuối cùng, chánh án sẽ tuyên bố bị can hoặc vô tội hoặc có tội và phải chịu án tù theo khung phạt của pháp luật.

- Kháng cáo: Người bị tuyên án và luật sư của họ có thể kháng án lên tòa phúc thẩm để chắc chắn là mình đã được xét xử công bằng và đúng theo thủ tục luật pháp. 

Mỗi vụ án có sự phức tạp và tình tiết khác nhau, cũng như có thể thay đổi phần nào nhưng nhìn chung đó là thủ tục tố tụng thông thường hiện nay tại nhiều quốc gia. Nó bảo đảm việc xét xử là công bằng, hợp pháp và hợp hiến, tôn trọng quyền tự do dân sự và nhân quyền của người công dân. Các cơ quan cảnh sát, văn phòng biện lý và tòa án có những thủ tục và hoạt động độc lập để giữ quá trình điều tra, truy tố và xét xử được công bằng, khách quan. Không cứ một người bị cảnh sát bắt giữ là sẽ bị truy tố và không cứ truy tố là họ sẽ bị xử án tù.   

Trở lại cùng Tịnh Thất Bồng Lai, theo tin tức từ truyền thông trong nước, trong cuộc họp báo mới nhất vào ngày 14 tháng Một vừa qua, Đại Tá Phó Công An Tỉnh Long An là Văn Công Minh tuyên bố là "những vấn đề liên quan đến Tịnh Thất Bồng Lai hiện đang được điều tra, xác minh làm rõ".  Như vậy họ chỉ mới ở bước đầu tiên của thủ tục tố tụng hình sự là điều tra như vừa trình bày bên trên nhưng đã bắt giữ người, đưa ra các cáo buộc dù chúng thay đổi liên tục trong một thời gian ngắn.

Việc công an Việt Nam đưa ra các cáo buộc thiếu chứng cứ hay không theo những trình tự luật pháp nói trên không phải lần đầu tiên trong vô số vụ án, hay nói khác hơn đó là cách làm việc từ xưa nay của họ. Tuy nhiên một cộng đồng mạng mà có cả những người sống tại nước ngoài, sống trong những xã hội thượng tôn pháp luật và tôn trọng nhân phẩm, quyền tự do dân sự của người dân tại sao lại vội vã kết án những người dân cô thế và hiền lành của Tịnh Thất Bồng Lai? 

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.