Tu Dưỡng Thắng Nhân: Tự Kỷ và Vị Kỷ

                      Tu Dưỡng Thắng Nhân: Tự Kỷ và Vị Kỷ








Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

Theo tự điển của Lê Văn Đức và Lê Ngọc Trụ thì Tự Kỷ là “chính mình, do lấy mình, không bởi sức bên ngoài”. Còn Vị Kỷ là “ích kỷ, vì mình, chỉ lo cho mình”. Nhìn sơ về định nghĩa bên trên xem có vẻ giống nhau bởi tất cả mọi thứ đều từ bản thân mình. Tuy nhiên cả hai hoàn toàn khác nhau một trời một vực tuy rằng cũng xuất phát từ chính bản thân mình.

Điều này cũng giống như toán học. Khi học toán thì chúng ta khởi đầu từ cộng trừ nhân chia. Nhưng ở một mức độ cao hơn thì chúng ta sẽ đi vào phương trình của toán học. Cũng là toán nhưng một cái ở dạng đơn giản, không tổng thể còn một cái ở dạng phức tạp, tổng thể hơn. Cho nên Vị Kỷ có thể tạm gọi đó là toán học cộng trừ nhân chia và Tự Kỷ tức là phương trình của toán học, ở một mức độ cao hơn, tổng thể hơn.

Vị Kỷ

Khi nói đến vị kỷ thì cá nhân đó chỉ lo cho bản thân mình và hoàn toàn không quan tâm đến xã hội. Mà sự tương tác giữa cá nhân và xã hội là sự tương tác luôn luôn xảy ra ngoại trừ cá nhân đó sống ở rừng, ở một nơi không có ai thì sự tương tác này mới không xảy ra.

Nếu cá nhân chỉ nghĩ đến mình mà không nghĩ đến xã hội thì có lẽ, đến giờ phút này, chúng ta vẫn còn ở thời kỳ ăn lông ở lổ. Đơn giản là ai sẽ bỏ cái quyền cướp giựt tài sản, vợ đẹp của người khác nếu cá nhân đó có đủ sức mạnh để làm chuyện ăn trên nằm trước? Ngay cả ở thời đại kỹ nghệ hôm nay, chúng ta thấy nhiều công ty, nhiều cá nhân, vì tinh thần vị kỷ, đã sẵn sàng tìm đủ mọi cách để trốn thuế, để tạo ra lợi nhuận bằng giá trả của tự do dân chủ của một dân tộc khác. Điển hình là công ty Facebook, sẵn sàng hợp tác với nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam để kiểm duyệt những tin tức, những từ ngữ mà nhà cầm quyền Việt Nam không muốn hiện lên trên Facebook. Hoặc nếu cần cung cấp địa chỉ người sử dụng Facebook tại VN thì công ty Facebook sẵn sàng làm chuyện đó.

Thí dụ gần nhất là chiến tranh Ukraine cho thấy được tinh thần vị kỷ của các quốc gia. Anh, Mỹ và Nga đồng ý là sẽ không tấn công Ukraine nếu Ukraine là một quốc gia không có vũ khí nguyên tử sau khi sự sụp đổ của liên bang Nga năm 1990. Ukraine đã đồng ý và tháo bỏ những vũ khí nguyên tử mà họ đã từng có sau sự sụp đổ của liên bang Nga. Tuy nhiên, Nga vì tham vọng cướp đất của người khác, sẵn sàng đánh chiếm Crimea năm 2014 và tấn công toàn bộ Ukraine năm 2022. Cả thế giới đứng nhìn ngoại trừ thực hiện những hành động cấm vận và viện trợ vũ khí cho Ukraine để Nga tiếp tục tàn phá tài vật, mạng người Ukraine.

Tại sao Iraq đánh Kuwait năm 1990 thì Mỹ lập tức vận động quốc tế để danh chính ngôn thuận đánh Iraq mà lại không làm điều đó với đất nước Ukraine? Đơn giản là quyền lợi của Mỹ ở vùng Trung Đông lúc bấy giờ để có một cơ sở quân sự ở Trung Đông danh chính ngôn thuận và quyền lợi dầu hỏa. Còn đất nước Ukraine hiện giờ Mỹ cũng như Âu Châu chẳng có quyền lợi gì, chưa kể Âu Châu đang nhờ vào khí đốt, dầu hỏa từ Nga. Vì tinh thần vị kỷ cho quốc gia của mình, cả thế giới nhìn sự tàn phá của Nga đối với dân tộc Ukraine mà không hợp lực để chấm dứt tham vọng chiếm đất của Nga trên lãnh thổ Ukraine.

Nếu nhà của bạn, bị anh hàng xóm kế bên vào tàn phá, giết người trong gia đình bạn và những người hàng xóm chung quanh, có đủ sức mạnh để hợp lại ngăn cản chuyện đó nhưng họ không làm bởi vì tinh thần vị kỷ, họ thấy họ không có quyền lợi cho nên họ đứng ngoài nhìn hoặc giúp bạn thêm súng đạn để bạn chống cự lại anh hàng xóm hoặc sẽ bán súng đạn cho bạn làm chuyện đó. Tất cả hình ảnh này là hình ảnh của vị kỷ. Vị kỷ sẽ không bao giờ bảo vệ được đạo (đường) sống của người. Dù là vị kỷ theo dạng cá nhân hay vị kỷ theo dạng quốc gia, kết quả đều như nhau. Chưa kể nhiều nền văn minh trong quá khứ như Rome và Mayan đã bị xóa bỏ bởi cái tinh thần vị kỷ này. Chính tinh thần vị kỷ của Hitler, Nhật mà liên minh các nước đã đánh bại quân đội Hitler, Nhật chấm dứt tham vọng bá chủ thế giới.

Người Việt ở các thành phố lớn, vào ngày 30 tháng 4 năm 2022, vào ngày cuối tuần, thay vì các nhóm người Việt cùng nhau hợp tác để tổ chức ở một địa điểm rộng lớn cho nhiều người tham dự thì người Việt, ở cùng một thành phố, thay phiên nhau tổ chức ngày tưởng niệm 30-4 đôi khi cùng một giờ. Kết quả là số người đến dự, phải chia ra ở nhiều nơi -- chưa kể khi người ta dự buổi tưởng niệm buổi sáng thì chưa chắc có thời gian để tham dự buổi chiều do nhóm khác tổ chức. Cái tinh thần vị kỷ, cá nhân tôi, nhóm tôi cần phải làm cái gì đó cho ngày 30-4 để rồi mỗi nơi, mỗi nhóm số người đến dự không đạt được hiệu quả của sự thành công về mặt số người đến tham dự.

Bất cứ cá nhân nào cho rằng sự tồn vong của một dân tộc dựa trên tinh thần vị kỷ thì đây là một sai lầm rất lớn, nguy hiểm và sai với thực tế.

Tự Kỷ

Từ thời nguyên thủy của loài người, luật mạnh được yếu thua là sự tự nhiên của thời kỳ ăn lông ở lổ. Nhưng nhờ bộ óc của Người, con người thời nguyên thủy đã thấy được luật tự nhiên này không bao giờ phục vụ đường sống của người. Bởi bạn có thể mạnh hôm nay nhưng ngày mai sẽ có người khác mạnh hơn bạn để cướp những gì bạn đã làm ra.

Tự kỷ là xét lại, nhìn lại thực tế để phải tự chính bản thân mình điều chỉnh cho lợi ích của chung chứ không phải chỉ lợi ích của bản thân. Người thời nguyên thủy đã làm chuyện này. Từ sự xét lại đó, họ kết hợp thành bộ lạc, bộ tộc để cùng bảo vệ lẫn nhau. Trong sự kết hợp đó họ đã loại bỏ quyền tự do cướp giựt tài sản của người khác để thay thế vào quyền bảo vệ tài sản của toàn thể trong xã hội (bộ lạc, bộ tộc, hay quốc gia). Họ cùng nhau săn một con thú và chia xẻ thịt cho mọi người để không phí phạm vật chất nếu để hư thối.

Tự kỷ là đặt cái tôi dưới tập thể. Có nghĩa rằng nếu quyền lợi của cá nhân có ảnh hưởng đến cuộc sống của tập thể thì cá nhân đó sẽ không thực hiện quyền lợi đó. Sự xung khắc quyền lợi giữa cá nhân và tập thể luôn luôn xảy ra trong sinh hoạt của xã hội. Tuy nhiên, sự xung khắc này phải được giải quyết, dung hòa nếu không thì sẽ tạo ra tình trạng cá nhân đàn áp tập thể hoặc tập thể đàn áp quyền lợi cá nhân. Tự kỷ là xét lại trên cái nhìn của cá nhân đối với tập thể và ngược lại trên cái nhìn của tập thể đối với cá nhân để điều chỉnh cho hợp nhất.

Sự tồn vong của một dân tộc dựa trên tinh thần tự kỷ. Khi cha ông ta, trong 1000 năm bị đô hộ giặc Tàu, đã không ngừng nghỉ đứng lên chống lại sự đồng hóa của Tàu giành lại quyền độc lập. Nếu dựa trên tinh thần vị kỷ thì chẳng ai muốn tham gia cùng hai bà Trưng, Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Ngô Quyền, Nguyễn Trãi chống lại sự xâm lăng của giặc phương Bắc. Chính tinh thần tự kỷ, vì quyền lợi của quốc gia, nhiều người đã sẵn sàng hy sinh mạng sống để bảo vệ, giành lại lãnh thổ từ giặc phương Bắc và chống lại sự đô hộ của thực dân Pháp. Sự thành công trong việc giành lại độc lập bởi người lãnh đạo lẫn người dân thấy được sức mạnh của tinh thần Tự Kỷ để hy sinh quyền lợi cá nhân cho quyền lợi của dân tộc.

Khi các quốc gia Tây Phương sẵn sàng cho tổng thống, ông Volodymyr Zelenskyy, của nước Ukraine tạm trú trước khi Nga đánh Ukraine; vị tổng thống của nước này vì tinh thần Tự Kỷ, đã không vì mình để nhận lời trú thân ở Tây Phương, trái lại ông cùng ở lại đất nước của ông để làm gương cho người dân Ukraine, sẵn sàng hy sinh cho sự tồn vong của dân tộc và đất nước Ukraine. Họ đã ngăn cản được sự hung hãn của quân đội Nga bởi cái tinh thần Tự Kỷ này.

Kết Luận

Trong tiến trình Tu Dưỡng Thắng Nhân, chúng ta cần phải nhìn rõ bản chất giữa Vị Kỷ và Tự Kỷ để không bị lầm đường lạc lối, nhập nhằng cái này với cái kia để nhận định vấn đề sai với thực tế.

Nhận định sự thật sai thì có thể giết hại cả một thế hệ, một dân tộc. Câu hỏi đặt ra là khi chúng ta nhìn ra được cái sai trái đó, chúng ta có đủ can đảm loại bỏ để thay thế một suy nghĩ mới hơn, tiến bộ hơn hay chúng ta vẫn tiếp tục bảo thủ cho cái suy nghĩ sai sự thật của chính mình? Đây là câu hỏi phải tự chính mỗi cá nhân tìm câu trả lời cho chính mình. Dĩ nhiên phải có tinh thần Tự Kỷ thì cá nhân mới có thể vượt lên và tự điều chỉnh cho đúng với thực tế của vấn đề. Và Tự Kỷ không phải một sớm một chiều được hình thành mà là một sự nhìn trước, ngó sau; tự chính bản thân đặt những câu hỏi và cố tìm câu trả lời; khi có câu trả lời từ ai đó thì phải xét lại câu trả lời đó hoàn hảo chưa hay chỉ nhìn một góc của vấn đề. Tất cả tiến trình Tự Kỷ đó bắt đầu từ nhỏ cho đến khi nhắm mắt không còn hiện hữu trên cõi đời này nhằm mục đích đóng góp công sức cho sự lợi ích của xã hội.

Vũ Hoàng Anh Bốn Phương