Tù nhân lương tâm (TNLT) Huỳnh Minh Tâm, người đang thụ án tù tám năm về tội danh “tuyên truyền chống Nhà nước” tại Trại giam Gia Trung cho thân nhân biết kể từ khi ông bị đưa đến cơ sở giam giữ này bốn năm trước, ông luôn bị cách ly ở trong phòng giam có gắn camera.

Ông kể về tình cảnh này của mình cho em gái ruột của ông, cựu TNLT Huỳnh Thị Tố Nga trong buổi thăm gặp ngày 21/1. Cả ông Tâm và bà Nga cùng bị bắt vào cuối tháng 1/2019 và bị kết án trong phiên toà ngày 28/11/2019. Bà Nga bị kết án năm năm tù nhưng đã mãn hạn tù cuối tháng ba năm ngoái.

Ngày 24/1, trong cuộc phỏng vấn của Đài Á Châu Tự Do (RFA), bà Nga kể về tình cảnh hiện nay của anh ruột mình trong buồng giam diện tích 12 mét vuông nhưng diện tích sử dụng chỉ khoảng 9 mét vuông:

“Hiện anh Huỳnh Minh Tâm vẫn ở chung khu an ninh với anh em nhưng mà anh Tâm thì bị nhốt riêng một mình một phòng từ khi đến trại cho đến bây giờ là gần 4 năm và phòng có gắn camera theo dõi.

Phòng giam hoàn toàn nó trống trơn, không có thể nào che đậy những sinh hoạt cá nhân, từ cái việc ăn uống, ngủ nghỉ cho đến tắm rửa vệ sinh cá nhân.”

Bình luận về việc nhà tù cho gắn camera trong buồng giam để theo dõi mọi hoạt động của người tù, cựu TNLT, luật sư Lê Quốc Quân nói việc này “không thể chấp nhận được.”

Luật sư Quân cho biết luật pháp Việt Nam bảo vệ nhân quyền cho mọi người, kể cả những người đang thi hành án tù vì tù nhân chỉ bị tước một số quyền công dân như quyền ứng cử đại biểu cơ quan quyền lực Nhà nước, quyền làm việc trong các cơ quan nhà nước và quyền phục vụ trong lực lượng vũ trang nhân dân bên cạnh quyền bỏ phiếu khi “đang chấp hành hình phạt tù mà không được hưởng án treo."

“Hiến pháp Việt Nam, Bộ luật Hình sự, và Luật thi hành án hình sự thì đều ghi nhận quyền con người và quyền nhân thân của tù nhân. Việc gắn camera trong phòng giam, đặc biệt là phòng giam đối với tù an ninh quốc gia là rất nhỏ và mọi sinh hoạt đều gắn liền trong một phòng cho nên gắn camera vào để theo dõi tất cả các cái hoạt động kể cả khi họ đi vệ sinh hoặc thay quần áo là xúc phạm về nhân phẩm đối với người tù.”

Trích dẫn Bộ luật Dân sự, ông cho rằng việc gắn camera cũng vi phạm quyền công dân.

“Việc gắn camera ở những nơi sinh hoạt chung, những hành lang, lối đi hoặc bên ngoài phòng giam thì có thể chấp nhận, còn việc gắn trong phòng giam để theo dõi các sinh hoạt riêng tư là vi phạm quyền về hình ảnh, quyền nhân thân theo Điều 32, Bộ luật Dân sự.”

Bà Nga cho biết khu giam giữ tù chính trị của Trại giam Gia Trung có hàng chục buồng giam nhưng chỉ có hai phòng có gắn camera, một phòng để giam ông Tâm và phòng kia đang để trống.

Để phản đối việc trại giam theo dõi mọi sinh hoạt của mình, ông Tâm đã dùng giấy che camera và quản giáo lại đến tháo giấy ra. Nhiều lần như thế rồi quản giáo cũng chấp nhận, và chỉ vào phòng chỉnh lại khi có giám thị đến kiểm tra, bà Nga thuật lại thông tin từ người anh.

Tuy bị giam một mình nhưng ông Tâm vẫn được gặp các tù nhân khác trong dịp cuối tuần ở khu chơi chung hoặc đi ra ngoài trồng rau và cây cảnh.

Ông Tâm nói với em gái rằng mình bị giam riêng trong phòng có camera là vì ông phản đối việc trại giam cưỡng ép tù nhân lao động cũng như lên tiếng về những bất cập trong trại giam trong việc nhận quà và bưu phầm từ gia đình, bán thức ăn ở căng-tin của trại…

Phóng viên không thể liên lạc với Trại giam Gia Trung để kiểm chứng thông tin việc gắn camera trong buồng giam cũng như tìm hiểu thông tin về việc ông Tâm bị giam cách ly trong nhiều năm qua.

Nhiều trại giam gắn camera trong phòng giam

Bà Nga nói trong thời gian bà thi hành án ở Trại giam An Phước, trại giam chỉ gắn camera ở hành lang khu vực giam tù nhân nữ. 

Tuy nhiên, cũng bị giam trong trại giam này nhiều năm cho tới tháng 9/2023, nhà hoạt động Lê Quý Lộc cho biết phòng giam của ông bị gắn camera và thiết bị này ghi lại cả những hình ảnh trong nhà vệ sinh.

Một số cựu tù nhân khác cho biết việc gắn camera trong phòng giam rất phổ biến ở nhiều cơ sở giam giữ. 

Ông Nguyễn Viết Dũng, người mới rời Trại giam Nam Hà cuối tháng 9/2023, cho biết phòng giam của ông có bị gắn camera và cả thiết bị thu âm. Camera còn thu cả khu tắm rửa của tù nhân.

Một cựu tù chính trị, người không muốn nên danh tính vì lý do an ninh, cho RFA biết ông bị giam nhiều năm ở Trại giam số 5 (huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hoá) và mới được trả tự do năm ngoái. Ông nói trại giam này gắn hai camera trong phòng giam có diện tích 15 mét vuông cho giam giữ hai người, và một camera khác ở sân chơi. Mọi hoạt động trong phòng giam, kể cả trong nhà vệ sinh, đều bị ghi lại.

Ông Nguyễn Viết Dũng cho biết nhiều tù nhân ở Trại giam Nam Hà vô cùng bất bình về việc trại giam lắp thiết bị nghe nhìn để theo dõi người tù. Ông bày tỏ:

“Lắp cả camera trong nhà vệ sinh để theo dõi mọi hoạt động thật sự là tồi tệ, quyền riêng tư của người tù không còn gì cả. Họ giám sát toàn bộ hoạt động kể cả ngủ nghỉ. Việc cho nhau những tờ giấy chiếc bút cũng bị họ giám sát. Tôi thấy nhân quyền bị họ xâm phạm một cách trầm trọng.”

Luật Thi hành án hình sự năm 2019 không có quy định về việc lắp camera trong phòng giam. Điều 10 của luật này còn quy định nhiều hành vi bị cấm trong thi hành án hình sự, trong đó có “Tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục người chấp hành án, biện pháp tư pháp.”