Nhật báo Philippine Inquirer loan tin vào ngày 30 tháng 9 là sau khi nhận xác hai ngư dân Việt Nam Lê Văn Liêm và Lê Văn Reo từ hôm 24 tháng 9 đến nay, ngày nào chủ nhân Nhà quàn Bani cũng phải tiếp những viên chức từ phía quân đội, cảnh sát và truyền thông Philippines, cũng như người từ Đại Sứ Quán Việt Nam ở Philippines.

Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có thân nhân nào của hai ngư dân xấu số đến tại Nhà quàn Bani.

Vào tối ngày 30 tháng 9, Đài RFA gọi điện hỏi chuyện bà Quyên, vợ của ngư dân Lê Văn Reo, thì được bà này cho biết là vẫn đang chờ đợi; chứ chưa có cơ quan chức năng nào của phía chính quyền Việt Nam nói với gia đình là xác chồng bà sẽ được đưa về nước bằng cách gì và vào thời điểm nào.

Trong khi đó thì tin nói những người bị bắt trên chiếc tàu đánh cá gồm thuyền trưởng Phạm Tô, và 4 ngư dân khác là Phan Lâm, Nguyễn Thanh Chi, Phan Văn Liêm, Nguyễn Văn Trọng hiện đang bị giữ cùng chiếc tàu đánh cá neo tại cảng thị trấn Sual, tỉnh Pangasinan.

Cũng vào ngày 30 tháng 9, hãng tin ABS-CBN của Philippines dẫn nguồn tin thân cận cuộc điều tra vụ hai ngư dân Việt bị bắn chết trong vùng biển của Philippines hôm 23 tháng 9 vừa qua, rằng Hải Quân Philippines có lỗi về cái chết của hai người xấu số đó.

Các điều tra viên dẫn chiếu một phán quyết mà Tòa Quốc Tế về Luật Biển năm 1999 nêu rõ “Trong hành xử bắt giữ, việc sử dụng vũ lực quá mức và không hợp lý như bắn đạn thật bằng súng máy tự động nòng lớn phải được tránh; còn trong tình huống không thể tránh sử dụng vũ lực, cũng không được vượt quá giới hạn hợp lý và cần thiết.”

Nguồn tin còn cho biết thêm là Lực Lượng Tuần Duyên Philippines, hiện đang điều tra vụ bắn chết ngư dân Việt như vừa nêu, nhận thấy vụ việc xảy ra cách thị trấn Bolinao, tỉnh Pangasinan 39 hải lý; tức nằm trong Vùng Đặc Quyền Kinh Tế của Philippines.

Và chiếu theo Công ước Luật Biển thì trong Vùng Đặc Quyền Kinh Tế, Philippines không có chủ quyền mà chỉ có Quyền Chủ Quyền đối với mục đích thăm dò, khai thác, bảo tồn và quản lý tài nguyên thiên nhiên trong khu vực đó. Điều này có nghĩa là Philippines không có thể buộc thực thi luật của mình, gồm có Bộ Luật Hình sự Sửa đổi, ngoại trừ luật và qui định liên quan đến đánh bắt cá và bảo tồn môi trường biển.

Chuyên gia biển Jay Batongbacal, Giám đốc Viện Luật Biển và Hàng Hải Sự Vụ thuộc Đại học Philippines, nói với hãng tin ABS-CBN rằng vẫn còn quá sớm để có thể đi đến kết luận là Hải Quân Philippines có thể bị kỷ luật trong vụ việc này hay không.

Ông này cho rằng việc Hải quân Philippines thực thi pháp luật trong vùng đặc quyền kinh tế của nước mình là ‘hợp lý’.

Luật sư Romel Bagares, Giám đốc Điều Hành của Trung Tâm Luật Quốc Tế tại Philippines, cũng chỉ ra rằng những viên chức liên quan trong vụ việc đều là viên chức Nhà nước và họ được hưởng quyền miễn trừ.

Vụ việc chỉ có thể được một tòa hình sự Philippines thụ lý khi mà chính phủ Manila công khai bãi bỏ quyền miễn trừ như thế.