Wuhanvirus – chàng Trump nếu ra đi.

Trong những ngày gần đây, một số nhân vật nổi tiếng nhất của đảng Cộng hòa bên ngoài Nhà trắng đã phải bỏ chàng ra đi vì các vấn đề như giá trị của việc đeo khẩu trang nơi công cộng và chú ý đến lời khuyên của các chuyên gia y tế như bác sĩ Anthony S. Fauci, người bị chàng và các nhân vật cực hữu khác trong chính phủ buông lời chỉ trích cá nhân rất cay độc.

Họ dường như được thúc đẩy từ một số lực chồng chéo, gồm có tình hình ngày càng xấu đi trong các bang của chính họ, thái độ có vẻ thờ ơ của chàng Trump về các vấn đề và cách tiếp cận cuộc bầu cử tổng thống mà chàng đã bị tụt hậu một cách tồi tệ so với đối thủ là Joseph R. Biden Jr. của đảng Dân chủ trong các thăm dò.

Các thống đốc đảng Cộng hòa từng dè dặt thì nay đang ban hành lệnh phải đeo khẩu trang và các hạn chế trong kinh doanh, đi ngược lại các yêu cầu của chàng. Một số thống đốc này đã có các cuộc gọi đêm khuya với nhau để trao đổi quan điểm và những nỗi bất bình, họ đã tìm những thành viên khác trong chính phủ trừ chàng ra, gồm cả phó tổng thống Mike Pence, là người dù luôn lặp lại các tuyên bố của chàng ngoài public nhưng lại được các thống đốc này chú ý đến nhiều hơn khi thảm họa vẫn tiếp diễn.

“Tổng thống đã hết hứng với đại dịch rồi,” David Carney, cố vấn của thống đốc Texas, Greg Abbott, nói về đại dịch. Ông lưu ý rằng Abbott, thuộc đảng Cộng hòa, đã trực tiếp đưa đề nghị cho Pence là người mà Abbott nói chuyện hai, ba lần mỗi tuần.

Một nhóm các nhà lập pháp thuộc đảng Cộng hòa ở Thượng viện theo cách riêng đã thúc đẩy chính phủ phải mở lại các cuộc họp báo ngắn về y tế do các nhân vật như bác sĩ Fauci và bác sĩ Deborah Birx dẫn dắt, những người thường xuyên cập nhật tình hình dịch bệnh cho công chúng trong suốt mùa xuân cho đến khi chàng Trump chèn ép họ bằng những bài độc thoại trong phòng họp báo. Và tại bang quê nhà Kentucky tuần rồi, Thượng nghị sĩ Mitch McConnell, lãnh đạo khối đa số, đã bất đồng với chàng về hầu hết các vấn đề chính liên quan đến virus.

McConnell đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc đeo khẩu trang, bày tỏ “hoàn toàn” tin tưởng vào bác sĩ Fauci và kêu gọi người Mỹ nên tuân theo những hướng dẫn của CDC mà chàng đã lờ tịt hoặc bác bỏ.

“Thẳng thừng mà nói là mọi người cần phải hiểu rằng: virus không biến mất đến khi chúng ta có vaccine,” McConnell nói hôm thứ tư, trái ngược với những lời dự đoán đầy tươi hồng của chàng Trump.

Kết quả là mối bất hòa thầm lặng nhưng rộng khắp giữa chàng và những nhân vật lãnh đạo trong đảng của chàng, khi virus bùng lên khắp các vùng chiến địa chính trị lớn ở miền Nam và Tây nước Mỹ, như trong các bang Arizona, Texas và Georgia.

Giữa lúc báo động tăng lên trong phần lớn đất nước, thì chàng Trump đôi lúc dường như sống trong hành tinh khác, phán đoán sai lầm rằng dịch bệnh sẽ nhanh chóng tiêu tan và tuyên bố nhảm rằng con số lây lan của virus chỉ đơn giản là do tăng cường hoạt động xét nghiệm. Với các yêu cầu và sắc lệnh thiếu kiên nhẫn, chàng đã làm gián đoạn những nỗ lực xoa dịu khủng hoảng đồng thời tự đặt bản thân ra ngoài lề những nỗ lực này một cách hiệu quả.

Những rạn nứt xuất hiện trong đảng của chàng Trump được phát triển tà tà, nhưng chúng đã nhanh chóng trở nên sâu sắc từ khi một đợt sóng lây nhiễm Wuhanvirus mới bắt đầu càn quét cả nước vào tháng trước.

Trong những ngày cuối tháng sáu, thống đốc bang Utah, Gary Herbert, thuộc đảng Cộng hòa, cùng với các thống đốc khác đã tham gia vào một cuộc gọi hội thoại với phó tổng thống Pence và kêu gọi chính phủ phải thực hiện nhiều biện pháp hơn nữa để chống lại cảm giác “tự mãn” về virus. Herbert nói rằng các bang như bang của ông sẽ được giúp ích rất nhiều nếu chàng Trump và Pence khuyến khích đeo khẩu trang ở quy mô quốc gia, theo bản ghi âm cuộc hội thoại.

“Là một công dân có trách nhiệm, nếu quan tâm đến hàng xóm láng giềng, và yêu mến họ, chúng ta hãy thể hiện sự tôn trọng cần thiết đó bằng cách đeo khẩu trang,”Herbert nói, cung cấp ngôn từ cho Pence và thêm rằng, “Đó là nơi tôi nghĩ anh và tổng thống có thể giúp chúng tôi.”

Pence đã nói với Herbert rằng đề nghị này là “một lưu ý chính đáng” và nói rằng đeo khẩu trang có thể sẽ là một “thông điệp rất nhất quán” từ chính phủ.

Nhưng chẳng có lời kêu gọi nào như vậy từ chàng Trump cả, những ngày sau đó chàng đã khẳng định rằng virus “sắp biến mất rồi.”

Chàng Trump chỉ đưa ra các khuyến cáo rào đón về mang khẩu trang và hiếm khi tự đeo khẩu trang nơi công cộng; trong một cuộc phỏng vấn với đài Fox được phát sóng hôm chủ nhật chàng nói rằng sẽ không ban hành lệnh đeo khẩu trang toàn quốc, vì người Mỹ xứng đáng có “tự do nhất định” về vấn đề này.

Một số bang do người của đảng Cộng hòa lãnh đạo có tình hình dịch bệnh tồi tệ nhất trong nhiều tuần gần đây đã mất nhiều tháng tránh né phong tỏa nghiêm ngặt, trong một số trường hợp là do lãnh đạo các bang này lo lắng về việc tạo ra khoảng trống giữa họ và tổng thống đồng đảng là người gạt bỏ các bước như vậy. Động lực này được thể hiện rõ ở các bang miền Nam như Mississippi, Alabama và Florida, là những nơi mà các thống đốc hoặc là vẫn tiếp tục mạnh mẽ chống lại các quy định giới hạn về sức khỏe cộng đồng hoặc chỉ mới chấp nhận một phần các quy định này trong thời gian gần đây.

Một số đảng viên Cộng hòa ngày càng lòng đầy nghi ngại với đường lối của chàng Trump, gồm có thống đốc Asa Hutchinson của bang Arkansas, là người đã nói trong tháng này rằng sẽ yêu cầu mọi người đeo khẩu trang khi đến bất cứ buổi tụ tập đông người nào của chàng Trump trong bang. Sau khi công bố lệnh buộc phải đeo khẩu trang rộng rãi vào tuần trước, Hutchinson nói trên chương trình “This Week” của đài ABC hôm chủ nhật rằng đây là một “điển hình cần được lãnh đạo quốc gia của chúng ta đặt ra” về việc đeo khẩu trang.

Thống đốc Mike DeWine bang Ohio, thuộc đảng Cộng hòa, trong cuộc phỏng vấn trên chương trình “Meet The Press” của đài NBC, đã không trả lời trực tiếp câu hỏi liệu có tin vào sự lãnh đạo của chàng Trump trong cuộc khủng hoảng này không. DeWine nói rằng tin tưởng vào “chính phủ này” và khen ngợi Pence vì “làm được một việc hoàn toàn phi thường.”

Judd Deere, phát ngôn viên Nhà trắng, đã bác bỏ những chỉ trích về đường lối tiếp cận của Trump.

“Bất cứ suy nghĩ nào cho rằng tổng thống không làm việc suốt ngày đêm để bảo vệ sức khỏe và sự an toàn của người Mỹ, lãnh đạo toàn bộ nội các ứng phó với đại dịch này, bao gồm xúc tiến phát triển vaccine, và xây dựng lại nền kinh tế của chúng ta là hoàn toàn sai lầm,” Deere nói trong một tuyên bố.

Chỉ với một vài ngoại lệ, các đảng viên Cộng hòa đã tránh đối đầu trực tiếp với chàng Trump. Họ đã xem những lời chỉ trích công khai là hành động vô ích về mặt chính trị - một việc đảm bảo sẽ tạo ra những phản ứng gay gắt của chàng mà chẳng có cơ hội nào thay đổi được hành vi của chàng.

Nhưng nhiều nhà lập pháp của đảng Cộng hòa đã tức giận với các thông điệp đầy xung đột của chính quyền, cuộc chiến mở rộng ra bên trong đội ngũ nhân viên của chàng và những yêu cầu của chàng về việc các bang phải mở cửa lại nhanh hơn nữa nếu không muốn bị chính quyền liên bang trừng phạt.

Thượng nghị sĩ Ben Sasse, thuộc đảng Cộng hòa của bang Nebraska, nói rằng muốn chính phủ phải cung cấp rộng rãi hơn các thông tin cập nhật về sức khỏe cộng đồng cho người Mỹ, và lên án sự thù địch công khai đối với bác sĩ Fauci của một số viên chức chính phủ, gồm có Peter Navarro, cố vấn thương mại, người đã viết một bài ý kiến để tấn công bác sĩ Fauci, chuyên gia bệnh truyền nhiễm hàng đầu của quốc gia.

“Tôi muốn có nhiều cuộc họp báo hơn nhưng, quan trọng hơn, tôi muốn toàn thể Nhà trắng bắt đầu hành động như một đội đặc nhiệm để khắc phục hậu quả thực sự,”Sasse nói. “Trò hề Hồng Vân chửi mất gà kiểu trẻ con cấp hai của Navarro trong tuần này lại là một cách khác làm suy yếu niềm tin của công chúng vì rằng những gã viên chức chính quyền này chả hiểu gì về hàng chục nghìn người Mỹ đã chết và hàng chục triệu người khác đang mất việc làm.”

Thượng nghị sĩ Roy Blunt, thuộc đảng Cộng hòa của bang Missouri, thì cô đọng hơn: “Càng quay về cuộc họp báo với những người có chuyên môn thì sẽ càng tốt hơn.”

Một nhóm thống đốc các bang thuộc đảng Cộng hòa nhiều tháng nay đã tổ chức các cuộc gọi hội thoại thường xuyên, thường là vào ban đêm và không có sự hiện diện của nhân viên, theo hai chiến lược gia của đảng gần gũi với các cuộc hội thoại này. Không giống với các cuộc gọi hội thoại tập trung vào virus do Pence dẫn dắt, không có đảng Dân chủ hay viên chức Nhà trắng tham gia, do đó cuộc nói chuyện trở thành một loại không gian an toàn cho các thống đốc có thể hỏi han người đồng cấp về những lời khuyên, thảo luận về cách thực hiện tốt nhất và, nếu đúng lúc đang “tâm trạng”, thì trút giận về chính phủ và sự lãnh đạo thất thường của chàng.

Bản thân chàng Trump dường như chẳng quan tâm gì về những khó khăn cụ thể do virus đem đến và hầu như chỉ thất vọng trước thực tế là nó chẳng hề biến mất như phán đoán. Sự đứt gãy giữa chàng và các lãnh đạo khác trong đảng chỉ đang tăng lên – không kể đến các cử tri. Một thăm dò được công bố hôm thứ sáu của hãng ABC News và The Washington Post cho thấy đa số trên cả nước mạnh mẽ phản đối cách xử lý khủng hoảng Wuhanvirus của chàng Trump, và khoảng hai phần ba người Mỹ nói rằng chỉ tin được một chút hoặc chẳng tin nổi vào các bình luận của chàng về bệnh dịch.

Vị thế chính trị của chàng Trump hiện đang cực kỳ bi thảm đến nỗi ngay cả những đảng viên Cộng hòa nhiều năm nay luôn tránh bình luận trực tiếp về hành vi của chàng cũng đang thừa nhận chàng rõ ràng không được dân chúng ủng hộ. Ví dụ như cựu phát ngôn viên Nhà trắng, Paul Ryan, đã đưa ra đánh giá tiêu cực về cuộc bầu cử của chàng trong một sự kiện gần đây được công ty Solamere tổ chức, một công ty có quan hệ mật thiết với Thượng nghị sĩ Mitt Romney, thuộc đảng Cộng hòa của bang Utah cùng gia đình.

Theo một phần bản ghi chép các lời bình luận, được một người thân cận với Ryan chia sẻ ra, thì ông thường kín đáo nói rằng chàng Trump đã làm mất các khối cử tri chủ đạo trên khắp vùng Midwest và ở Arizona, một bang nghiêng về đảng Cộng hòa mà Ryan đã mô tả là “hiện đang có xu hướng chống lại chúng tôi.”

Trong khi Ryan không chỉ trích về việc xử lý dịch bệnh của chàng Trump, ông nói rằng tổng thống có thể không tái thắng cử trong năm nay nếu chàng cứ tiếp tục thua nặng trước Biden về các cử tri ở vùng ngoại ô là những người đã thận trọng với cả hai ứng cử viên nhưng hiện đang ủng hộ Biden.

“Biden đang thắng Trump trong nhóm cử tri này với tỷ số 70 trên 30,” Ryan nói. “Và nếu mọi việc vẫn thế, Trump không thể thắng ở những bang như Wisconsin, Michigan và Pennsylvania.”

Một số cố vấn thân cận nhất với chàng Trump rất kiên quyết rằng con đường tốt nhất phía trước là phải hạ thấp xuống sự nguy hiểm của dịch bệnh. Mark Meadows, chánh văn phòng, đã đặc biệt nhấn mạnh quan điểm rằng Nhà trắng nên tránh thu hút sự chú ý về virus, theo những người gần gũi với các cuộc thảo luận này cho biết.

Meadows đã phản đối hầu hết bất cứ cuộc họp báo nào về virus, trong khi những cố vấn khác của chàng, bao gồm Hope Hicks và Jared Kushner, sẵn sàng tổ chức họp báo miễn là không ở trong Nhà trắng – là nơi chàng Trump có thể trình bày quá đà và cướp diễn đàn. Nhóm của phó tổng thống Pence muốn tổ chức nhiều cuộc họp báo hơn với các chuyên gia y tế, nhưng một số trợ lý truyền thông của chàng Trump không muốn cùng làm việc với phó tổng thống.

Một lượng lớn các nhà lập pháp chỉ là đảng viên bình thường của đảng Cộng hòa lại chia sẻ sự ác cảm của chàng Trump đối với các hoạt động kiểm soát dịch bệnh.

Thống đốc Brian Kemp bang Georgia, thuộc đảng Cộng hòa, có liên kết chặt chẽ với chàng Trump, hôm thứ tư đã ra lệnh ngăn cấm chính quyền cấp địa phương được ban hành lệnh buộc đeo khẩu trang, kế đó kiện thị trưởng Atlanta, Keisha Lance Bottoms, vì đã áp đặt lệnh đeo khẩu trang. Sắc lệnh của Kemp diễn ra vài giờ sau khi chàng Trump đến thăm bang này, từ chối đeo khẩu trang tại sân bay Atlanta.

Tuy nhiên một số người trong đảng Cộng hòa hiện giờ thấy rằng không có lựa chọn để tách khỏi chàng Trump, về chính sách nếu không muốn nói là về cả chính trị.

Glenn Hamer, chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Arizona, một liên đoàn doanh nghiệp đầy quyền lực của bang trọng yếu này, nói rằng đã thấy thống đốc Doug Ducey, của đảng Cộng hòa, đang đi theo đường lối thận trọng – để tách khỏi các yêu cầu về chính sách của chàng Trump nhưng không làm mất mặt chàng khi ban hành chúng.

“Mọi người đều biết rằng tổng thống không có phản ứng tốt với những lời chỉ trích, dù có tính cách xây dựng hay không,” ông nói.

Hamer, là người trong một nhóm các lãnh đạo doanh nghiệp gửi thư tới Nhà trắng kêu gọi tạo ra các tiêu chuẩn quốc gia rõ ràng hơn cho việc che mặt, nói rằng chàng Trump đã đưa ra một sự thách thức cho các lãnh đạo trong đảng Cộng hòa đang tìm cách để cổ vũ hành vi có trách nhiệm.

“Về việc khẩu trang, thật khó khi lãnh đạo đảng đang đưa ra một tấm gương xấu điển hình,” Hamer nói.

----------------------------

Nguồn: bài của Alexander Burns, Jonathan Martin và Maggie Haberman trên The New York Times, người dịch đặt tựa.
Ảnh của Jiho trên tờ Artistikrezo.