Nhà thơ Nguyễn Xuân Nghĩa (Hải Phòng)
Cũng như hàng triệu thanh niên miền Bắc thời ấy, tôi lớn lên bị tuyên truyền một cách cưỡng bức cái tốt đẹp và sẽ hiện hữu của học thuyết cộng sản, của miền Bắc xã hội chủ nghĩa và cái xấu xa, sẽ bị diệt vong của tư bản, của "đế quốc Mỹ" của chính quyền VNCH. Bố tôi, anh trai của tôi cũng bị nhồi sọ kiểu này và họ đã thành đảng viên đảng cộng sản. Tôi, suýt nữa đã dẫm lên những nốt chân sai lầm của họ. Con đường tái nhận thức của tôi gặp rất nhiều khó khăn; bị cản trở vì "gia đình có truyền thống cách mạng", bị cản trở vì ham muốn trở thành và yên ổn trong nghề viết văn, làm báo cho nhà nước cs...Nhưng cũng nhờ ham muốn biết rõ sự thật, ham muốn có tư duy độc lập, ham muốn không mắc bệnh "số đông'’ mà tôi là người của tôi hôm nay. Nhận thức đúng đắn về VNCH một phần cũng do trái tim tôi là trái tim của văn-nghệ sỹ. Những tác phẩm văn học-nghệ thuật của các tác giả thuộc VNCH mà tôi đọc được thời ấy (phải đọc chui ở miền Bắc) sau "giải phóng" và sau này là THÁNG 3 GÃY SÚNG của tác giả Cao Xuân Huy (đọc trên Talawas), các nhạc phẩm Viết Cho Một Người Nằm Xuống của Trịnh Công Sơn, Người Ở Lại Charlie của Trần Thiện Thanh...đã góp thêm vào nhận thức đúng của tôi về VNCH. Nhận thức này không đến tức thời để tôi có thể chỉ ra thời gian cụ thể. Nó ngấm vào máu từ từ. Nó như từng bước chân của người thám hiểm. Vừa thấy rõ trước mắt sự nguy hiểm vừa thấy sự thành công nên rất hăng say. Tôi nghĩ tôi đang đấu tranh cho một quốc gia có nền chính trị và kinh tế tự do, cho một xã hội Pháp trị, cho Dân chủ và Nhân quyền...Vậy thì phải nhìn đâu xa, thay vì nhìn thấy ở chế độ VNCH đã một thời tồn tại trên một nửa đất nước mình (tuy chưa kịp hoàn thiện).
Xin post lại bài thơ tôi viết năm trước nhân dịp có tâm sự này :
MỘT NÉN NHANG CHO NGÀY THÁNG 4 ĐEN