Dưới đây là ý kiến của nhà khoa học chính trị hàng đầu Francis Fukuyama (ĐH. Stanford), tác giả nổi tiếng của “Sự cáo chung của Lịch sử và con người cuối cùng” và nhiều tác phẩm khác. Cuốn sách này mãi đến giờ vẫn bị cấm xuất bản tại Việt Nam, trong khi một số tác phẩm quan trọng của ông gần đây đã được đồng nghiệp của tôi là Nguyễn Khắc Giang dịch và xuất bản.

Tôi có quen biết Francis Fukuyama trong một chương trình ngắn ngày tại Stanford vài năm về trước. Đọc bài báo này, tôi mới biết ông đang đi dạy ở vùng Ban-căng, nơi rất gần khói lửa chiến tranh của Ukraine. Chương trình mà ông đang giảng dạy thì tôi không lạ gì, vì bản thân tôi và ông đã từng trao đổi làm sao đưa nó về dạy ở Việt Nam. Nhưng chúng tôi chưa tìm ra giải pháp hữu hiệu.

Sáng nay (giờ ở Mỹ), tôi đọc được bài của ông qua trang Viet-Studies. Bài viết ngắn, vội vàng (chỉ gồm 12 gạch đầu dòng), khiến tôi hiểu tâm trạng xúc động của ông lúc này. Như thể thấy ông như đang nói chuyện với chúng tôi mọi khi. Vì thế, tôi ngồi xuống và dịch luôn, gửi lại cho trang Viet-studies bản tiếng Việt để chia sẻ cùng mọi người. Tôi xin dẫn lại nguyên văn dưới đây.

***

                                  CHUẨN BỊ CHO THẤT TRẬN

American Purpose

Tác giả: Francis Fukuyama

Tôi đang viết những dòng này từ thủ đô Skopje của Bắc Macedonia, nơi đã từ một tuần nay tôi dạy khóa học Lãnh đạo cho Phát triển (Leadership Academy for Development) của chúng tôi. Theo dõi cuộc chiến tranh Ukraine từ đây không có gì khác về mặt đầy đủ thông tin, ngoại trừ nơi đây ở ngay sát vùng chiến sự xét về múi giờ, và một thực tế là ở vùng Ban-căng có nhiều người ủng hộ Putin hơn so với các vùng khác ở Châu Âu. Đa số họ là người Séc-bi, theo dõi các chương trình của Sputnik.

Dưới đây tôi xin mạo muội đưa ra mấy lời tiên đoán thế này:

1. Nga đang đối diện với một thất bại hoàn toàn ở Ukraine. Kế hoạch của Nga yếu kém, dựa trên giả định sai lầm rằng người Ukraine chào đón Nga và rằng quân đội nước này sẽ sụp đổ chóng vánh khi đại quân Nga kéo tới. Lính Nga rõ ràng đã chỉ mang theo quân phục để diễu binh chiến thắng tại Kyiv chứ không phải đạn dược và quân nhu. Vào lúc này, Putin đã gần như tung hết toàn bộ lực lượng quân sự vào chiến dịch này – nghĩa là không còn lực lượng dự trữ lớn nào mà hắn có thể bổ sung thêm cho chiến trường. Binh lính Nga bị dồn tắc bên ngoài các thành phố của Ukraine, đối diện với những khó khăn to lớn về hậu cần và hứng chịu đòn phản công liên tục từ phía Ukraine.

2. Sự sụp đổ vị thế trên chiến trường của quân Nga có thể ập đến bất ngờ và thảm khốc, chứ không phải diễn ra từ từ qua môt cuộc chiến tiêu hao sinh lực. Quân sĩ trên mặt trận sẽ tới lúc vừa không được tiếp tế lại không thể rút lui, cùng tinh thần chiến đấu suy sụp. Điều này ít nhất đã đúng ở phía Bắc; quân Nga đạt được kết quả tốt hơn ở phía Nam, nhưng vị thế ở đó cũng không thể duy trì được nếu phía Bắc tan vỡ.

3. Không có giải pháp ngoại giao nào cho cuộc chiến trước khi điều này xảy ra. Không còn một thỏa hiệp khả dĩ nào cho cả phía Nga và Ukraine khi hai bên đã phải hứng chịu những thiệt hại như tới lúc này.

4. Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc một lần nữa được chứng thực là vô dụng. Thứ hữu ích duy nhất là cuộc bỏ phiếu của Đại hội đồng, đã giúp xác định ai là kẻ xấu và kẻ quanh co trên thế giới này.

5. Quyết định của Chính quyền Biden về việc không thiết lập vùng cấm bay hoặc chuyển máy bay tiêm kích Mig của Ba Lan cho Ukraine là đúng đắn; họ đã giữ được cái đầu lạnh trong một thời điểm đầy xúc cảm. Sẽ tốt hơn nhiều nếu để chính người Ukraine đánh bại quân xâm lược Nga, không cho phép Moscow đổ lỗi là do NATO đã tham chiến, cũng như tránh mọi khả năng leo thang có thể.

Thực tế thì đội tiêm kích MiG của Ba Lan không đóng góp được gì thêm nhiều cho năng lực của Ukraine. Cung cấp liên tục tên lửa xách tay Javelins, Stingers, TB2s, thuốc men, nhu yếu phẩm và thông tin tình báo có ý nghĩa hơn nhiều. Tôi giả định là quân đội Ukraine đã nhận sự hỗ trợ và điều hướng từ thông tin tình báo của NATO hoạt động từ bên ngoài Ukraine.

6. Tất nhiên, chi phí mà Ukraine đang phải trả là vô cùng to lớn. Nhưng những thiệt hại lớn nhất đến từ pháo kích và tên lửa của Nga, những thứ này máy bay Mig hay vùng cấm bay không giúp được là bao. Cách duy nhất để ngưng sự tàn phá là đánh bại quân Nga trên thực địa.

7. Putin sẽ không thể sống sót nếu chiến dịch của hắn thất bại. Hắn nhận được sự ủng hộ là vì người ta nghĩ hắn là một kẻ mạnh mẽ, tài ba. Vậy còn gì để bày ra nữa đây khi hắn bộc lộ sự yếu kém và tuột khỏi tay sức mạnh đe nẹt người khác?

8. Cuộc xâm lăng đã giáng một đòn chí tử vào những kẻ dân túy trên khắp thế giới, những kẻ mà trước cuộc chiến này đều nhất loạt bày tỏ sự ủng hộ đồng cảm (sympathy) với Putin. Những phần tử này bao gồm Matteo Salvini, Jair Bolsonaro, Éric Zemmour, Marine Le Pen, Viktor Orbán, và dĩ nhiên là Donald Trump. Chính trị về cuộc chiến đã phơi bày thiên hướng độc đoán không úp mở của họ.

9. Đến thời điểm này cuộc chiến là bài học tốt cho Trung Quốc. Giống như Nga, Trung Quốc đã xây dựng lực lượng quân đội có vẻ như là công nghệ cao trong thập kỷ qua, nhưng lại không hề có kinh nghiệm chiến trường. Khả năng tác chiến đáng thương hại của không quân Nga có vẻ sẽ lặp lại với Không quân của Quân Giải phóng Nhân dân, lực lượng vốn không có chút kinh nghiệm vận hành những chiến dịch không chiến phức tạp. Chúng ta hy vọng là lãnh đạo Trung Quốc sẽ không tự lừa dối bản thân về năng lực của mình như lãnh đạo Nga đã làm, trong việc theo đuổi tham vọng xâm lược Đài Loan.

10. Hy vọng là Đài Loan cũng tự tỉnh ngộ để nỗ lực chuẩn bị chiến đấu như nhân dân Ukraine đã và đang làm, và tái lập chế độ quân dịch bắt buộc. Hãy không để là kẻ thất bại non kém.

11. Máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thành món hàng được mua nhiều nhất (best sellers).

12. Sự thất bại của Nga sẽ giúp khôi phục một làn sóng tự do mới (“new birth of freedom”) và giúp chúng ta thoát khỏi khúc nhạc trầm bi ai về trạng thái suy tàn của nền dân chủ toàn cầu. Tinh thần của năm 1989 sẽ sống dậy, nhờ những nam nữ can trường xứ Ukraine.