Nhân dịch bệnh, Trung Quốc lộng hành

Nguyễn Hải Quân
        RFA



Trung Quốc tìm cách gia tăng ảnh hưởng

Thời gian gần đây, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận quân sự và triển khai các khí tài quân sự cỡ lớn tới Biển Đông, đồng thời tuyên bố đạt những bước tiến mới trong lĩnh vực khai thác các nguồn năng lượng đang có tranh chấp ở vùng biển giàu nhiên liệu hóa thạch này.

Trong khi một số người coi việc tuyên truyền của Trung Quốc cho các hoạt động trên là một hình thức để cổ vũ người dân trong giai đoạn dịch bệnh khó khăn, thì nhiều người khác lại nhìn nhận các cuộc diễn tập hải quân ngày càng hung hăng của nước này là mưu toan nhằm lợi dụng tình hình suy yếu của Mỹ để giành thêm lợi thế tại khu vực được coi là một trong những điểm nóng trên thế giới.

Mặt khác, sự bùng phát của dịch COVID-19 cũng khiến các quốc gia Đông Nam Á có yêu sách ở Biển Đông đối mặt với nhiều khó khăn chiến lược.

Philippines và Malaysia, hai nước có những tranh chấp về lãnh thổ trên biển với Trung Quốc, gần đây đã phải ra lệnh phong tỏa thủ đô hành chính và thương mại của mình trong vài tuần, và giao cho quân đội trách nhiệm thực thi lệnh phong tỏa.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte và một số quan chức an ninh hàng đầu bao gồm Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana đang phải tự cách ly, trong khi Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Philippines (AFP) Felimon Santos Jr gần đây đã xét nghiệm dương tính với COVID-19.

Lầu Năm góc cũng được huy động để chống lại dịch bệnh theo Đạo luật sản xuất quốc phòng, cho phép quân đội Mỹ cung cấp các dịch vụ y tế quan trọng, sản xuất và chuyển các thiết bị y tế cấp thiết cho các cơ quan và cơ sở dân sự. Trong tình hình đó, Trung Quốc đang cố lợi dụng tình hình dịch bệnh trên nhiều mặt trận.

Một mặt, Bắc Kinh đã phát động một chiến dịch viết lại câu chuyện về đại dịch, bao gồm tuyên truyền ý kiến của các quan chức hàng đầu Trung Quốc cho rằng quân đội Mỹ đã đem virus tới Trung Quốc.

Mặt khác, Bắc Kinh nỗ lực thúc đẩy chia rẽ ngoại giao giữa Mỹ và các đồng minh xuyên Đại Tây Dương truyền thống, trong đó có một nước gần đây đã cam kết gửi các tàu hải quân tham gia các hoạt động tự do hàng hải do Mỹ lãnh đạo ở Biển Đông.

Trung Quốc đã thổi phồng ảnh hưởng của lệnh cấm du lịch mang tính chiếu lệ của Mỹ đối với các quốc gia châu Âu có dịch COVID-19, trong khi “thể hiện” động thái được gọi là “ngoại giao khẩu trang” bằng hành động cung cấp thiết bị y tế cần thiết cho các quốc gia bị thiệt hại nặng nề nhất như Italy và Tây Ban Nha.

Trong khi tự xưng là nhà lãnh đạo toàn cầu vào thời điểm khủng hoảng, Bắc Kinh đang thúc đẩy việc mở rộng các ảnh hưởng chiến lược và kinh tế ở Biển Đông.

Theo Bộ Tài nguyên Trung Quốc, nước này gần đây đã khai thác thành công khí tự nhiên từ băng cháy tại khu vực phía bắc Biển Đông, trở thành quốc gia đầu tiên ở Biển Đông khai thác băng cháy dưới đáy đại dương bằng phương pháp kỹ thuật khoan giếng ngang. Quá trình sản xuất diễn ra trong khoảng thời gian từ 17/2 đến 18/3, khi dịch COVD-19 bắt đầu lây lan mạnh tại các quốc gia trên khắp thế giới.

Những tiến bộ của Trung Quốc trong công nghệ phát triển năng lượng sẽ chỉ củng cố nỗ lực của nước này nhằm thống trị, nếu không nói là độc quyền, các mỏ dầu khí khổng lồ chưa được khai thác trong phạm vi được gọi là “đường 9 đoạn” chiếm gần 85% diện tích Biển Đông và chồng lấn với vùng biển ngoài khơi quần đảo Natuna phía bắc Indonesia.

Cũng nhằm mục đích đó, Trung Quốc gần đây đã tiến hành các cuộc tập trận quân sự tại các khu vực tranh chấp, trong đó có các cuộc tập trận chống tàu ngầm được tổ chức ngay sau khi Lầu Năm góc triển khai tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS McCampbell thực hiện hoạt động tự do hàng hải tại khu vực Biển Đông trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát trên diện rộng ở Mỹ.

Gia tăng cường độ hung hăng trên biển Đông

Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) cũng đã phô trương sức mạnh của các lực lượng hải quân trong khu vực thông qua các cuộc tập trận quân sự với sự tham gia của tàu sân bay đầu tiên của nước này, tàu Liêu Ninh, tiếp theo sau các cuộc tập trận ở phía Bắc Biển Đông.

Những động thái của Hải quân Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAN) đang phá. vỡ cái gọi là sự trỗi dậy hòa bình của nước này. Với việc Philippines hủy bỏ Hiệp định Thăm viếng quân sự (VFA) với Mỹ, các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc nhận thấy đã đến lúc phải xác định những không gian chiến lược của Bắc Kinh thông qua việc sử dụng sức mạnh quân sự. Vào tháng 10/2019, sau một loạt sự cố ở Bãi Tư Chính vốn thuộc Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam, Trung Quốc đã dịch chuyển trọng tâm sang Cụm đảo Sinh Tồn (Union Banks), một nhóm cấu trúc và đảo nhỏ ở gần khu vực trung tâm của Biển Đông hơn, để Bắc Kinh có thể kiểm soát các tuyến đường biển ở Biển Đông.

Hồi đầu tháng này, máy bay quân sự Trung Quốc đã tiến hành các cuộc diễn tập chống tàu ngầm ở những vùng biển bị tranh chấp này. Hành động của Bắc Kinh là nhằm đáp trả việc chiến hạm USS Mc Campbell của Mỹ đi qua khu vực bị tranh chấp. Thêm vào đó, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận chung vào giữa tháng 3/2020 mặc dù họ biết rất rõ các cuộc tập trận có nguy cơ gây khó chịu cho những quốc gia có yêu sách khác. Trung Quốc cũng đã kích hoạt lực lượng dân quân biển của họ, vốn có số lượng đông hơn số lượng tàu đánh cá của tất cả các nước có yêu sách khác ở Biển Đông cộng lại. Lực lượng dân quân biển bao gồm “các ngư dân” này lâu nay đều được các tàu bảo vệ bờ biển Trung Quốc hộ tống nhằm phô trương sức mạnh.

Vào đầu tháng 3/2020, tàu sân bay USS Theodore Roosevelt cùng với một khu trục hạm hiện đại của Mỹ đã thực hiện chuyến thăm tới Đà Nẵng để kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt –Mỹ. Trung Quốc coi chuyến thăm Đà Nẵng của tàu USS Theodore Roosevelt là biểu hiện chứng tỏ sự gần gũi ngày càng tăng giữa Mỹ và Việt Nam bởi vì đây là chuyến thăm thứ hai của một nhóm tàu sân bay tấn công của Mỹ tới Việt Nam. Đầu tuần trước (ngày 24/3), tàu khu trục mang theo tên lửa điều khiển USS Barry (DDG 52) của Hải quân Mỹ trong một cuộc tập trận bắn đạn thật ở Biển Đông đã bắn một quả tên lửa nhằm phô diễn khả năng tấn công của nó.

Một ngày trước đó (23/3), chiếc máy bay trinh sát Lockheed EP-3E của Hải quân Mỹ đã thực hiện các phi vụ trinh sát ở khu vực giữa Đài Loan và Philippines (Eo biển Bashi). Điều này là để đáp trả lại hành động xâm phạm không phận Đài Loan của các máy bay quân sự Trung Quốc hồi đầu tháng Hai. Các động thái đáp trả cũng như các cuộc tập trận bắn đạn thật của Mỹ đã khiến Trung Quốc khó chịu đến mức Bắc Kinh đã cho chiếu tia laser vào các máy bay do thám của Mỹ đồng thời thực hiện nhiều phi vụ trên không ở Biển Đông bằng các máy bay vận tải quân sự Shaanxi Y-8.

Mới đây, ngày 2/4 tàu Hải cảnh Trung Quốc đã đâm chìm một tàu cá Việt Nam tại khu vực Hoàng Sa.

Những hành động với cường độ ngày càng tăng của Hải quân Trung Quốc đã buộc Nhật Bản và Việt Nam phát triển hơn nữa các quan hệ quốc phòng và chiến lược song phương.

Nhằm đe doạ Việt Nam

Các hành động hung hăng của Trung Quốc dường như một phần là nhằm đe doạ Việt Nam khi quốc gia này càng ngày càng phát triển quan hệ với phía Mỹ. Thái độ của Hà Nội trước các sự kiện Trung Quốc gây hấn trên biển Đông đang có những thay đổi đáng ngạc nhiên. Nếu như hồi năm ngoái trong sự kiện căng thẳng tại khu vực Bãi Tư chính, các cơ quan truyền thông của Đảng im tiếng, thì trong sự kiện Trung Quốc đâm tàu cá ngày 2/4, báo Nhân Dân - cơ quan ngôn luận chính thức của Đảng Cộng sản Việt Nam đã có bài viết lên tiếng chỉ trích Trung Quốc mạnh mẽ.

Do tình hình dịch bệnh nghiêm trọng ở Đông Nam Á, khả năng tổ chức một phiên họp khẩn cấp của ASEAN đang bị loại trừ. Có lẽ một vài cuộc đối thoại thông qua hình thức trực tuyến sẽ được tổ chức nhằm giải quyết tình hình dưới sự chủ trì của Việt Nam. Tuy nhiên, việc này có thể không thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế. Dường như các động thái của Trung Quốc cũng là nhằm đe dọa Việt Nam để Hà Nội không đưa ra một tuyên bố mạnh mẽ chống lại Trung Quốc, cũng như nhằm phù hợp với “những mệnh lệnh” của Bắc Kinh tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN mà rốt cuộc nhiều khả năng có thể bị trì hoãn.

Với tình hình dịch bệnh đang căng thẳng, thật là khó khăn cho Việt Nam khi không thể phát huy vai trò Chủ tịch ASEAN năm nay, cùng với các chiến dịch ngoại giao nhằm thúc đẩy vị thế của Việt Nam để gây sức ép lên Bắc Kinh.

Trung Quốc đang lên kế hoạch cho một số kiểu hành động quân sự nào đó thông qua việc huy động lực lượng dân quân biển, lực lượng bảo vệ bờ biển và hải quân cũng như các máy bay chiến đấu. Chiến thuật dùng sức mạnh cưỡng ép nhằm vào những bên yếu hơn hơn sẽ giúp Trung Quốc thực hiện các cuộc đàm phán song phương, khiến những nước như Việt Nam phải tham gia đàm phán. Tuy nhiên, Việt Nam cần làm rõ lập trường của mình rằng tất cả các cuộc đàm phán phải được thực hiện ở cấp độ đa phương. Các chiến thuật mà Trung Quốc đang sử dụng là nhằm tuyên bố những vùng biển xung quanh Biển Đông là “ao nhà” của họ, cũng như nhằm hoàn thành giấc mơ “đường 9 đoạn”. Trung Quốc đã và đang tăng cường đầu tư kinh tế cho Lào và Campuchia thông qua các dự án thuộc Sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI), đồng thời cũng xây dựng các cảng biển và những cơ sở hạ tầng như đường băng và căn cứ quân sự để quân đội của họ sử dụng vào thời điểm khủng hoảng. Trung Quốc cũng đã triển khai khoảng 12 tàu ngầm không người lái ở Ấn Độ Dương để giám sát hoạt động của các tàu và tàu ngầm của Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ.

Dường như Trung Quốc muốn Việt Nam thay đổi ý định trước các biện pháp cưỡng ép của họ và không đưa ra một tuyên bố lên án hành động của Bắc Kinh ở Biển Đông. Nhưng các chiến lược gia và học giả tin rằng ASEAN có thể đoàn kết với nhau trước khi Hội nghị thượng đỉnh ASEAN diễn ra cũng như có thể đưa ra một tuyên bố với những ngôn từ mạnh mẽ chống lại các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông. Tất nhiên, với vai trò là Chủ tịch của ASEAN, Việt Nam sẽ đảm bảo chắc chắn rằng thông cáo của ASEAN sẽ coi các hoạt động của Trung Quốc là mối một đe dọa lớn. Hy vọng tuyên bố của Chủ tịch ASEAN năm nay sẽ tương tự như tuyên bố của năm 2019, hoặc thậm chí có thể sử dụng những từ ngữ mạnh hơn để tỏ rõ thái độ trước Trung Quốc.

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do