Các trợ cụ đàn áp tôn giáo ở Việt Nam (Phần 6) – Chi Phái Cao Đài 1997

http://machsongmedia.org

LTS: Tháng 6 năm 2018, BPSOS công bố tài liệu về Chi Phái Cao Đài 1997, cho thấy rằng đó là sản phẩm nguỵ tôn giáo do nhà nước dựng lên theo chỉ thị của Đảng Cộng Sản để kiểm soát và khống chế toàn bộ tôn giáo Cao Đài. Tài liệu kể trên mở đầu nỗ lực lâu dài nhằm vô hiệu hoá trợ cụ đàn áp tôn giáo này. Với sự hỗ trợ của BPSOS, một thánh thất và một số tín đồ Cao Đài ở Texas, Hoa Kỳ đã đánh bại âm mưu của Chi Phái 1997 nhằm độc chiếm danh xưng chung của Đạo Cao Đài – họ đăng ký danh xưng này làm thương hiệu riêng với Bộ Thương Mại Hoa Kỳ, và sau đó đã kiện Chi Phái 1997 và thuộc hạ ra toà án ở Texas – nhóm bị đơn bị phán xét là băng đảng tội phạm và phải bồi thường gần 4 triệu Mỹ kim. Cuối tháng 9 năm nay, Uỷ Hội Hoa Kỳ về Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế công bố tài liệu nghiên cứu về Chi Phái 1997 và các tổ chức tôn giáo và nguỵ tôn giáo làm trợ cụ đàn áp tôn giáo cho nhà nước Việt Nam.  

5. CÁC TỔ CHỨC TÔN GIÁO BỊ ĐẶT DƯỚI SỰ KIỂM SOÁT CỦA NHÀ NƯỚC

5.2. CHI PHÁI CAO ĐÀI 1997

Phần này đề cập đến sự can thiệp của chính phủ Việt Nam vào đạo Cao Đài thông qua chi phái Cao Đài do nhà nước thành lập vào năm 1997 (Chi phái 1997). Kể từ khi thành lập Chi phái 1997, chính phủ Việt Nam đã theo đuổi sách lược thay thế đối với đạo Cao Đài. Sách lược này bao gồm việc tiếp quản tên gọi và căn cước của Hội thánh Cao Đài, bổ nhiệm chức sắc, đặt tầm nhắm vào các chức sắc độc lập cưỡng lại sự kiểm soát của chính phủ bằng cách loại trừ họ và bằng bạo lực thể xác, cung cấp các đặc quyền cho những người đồng ý tham gia Chi phái 1997 và chuyển giao tài sản của Hội thánh Cao Đài độc lập cho Chi phái 1997.

Ngày 16 tháng 11 năm 2005, Chi phái 1997 cưỡng chiếm thánh thất Cao Đài tại Thành phố Hồ Chí Minh. Do đó, tín đồ Cao Đài độc lập (chơn truyền 1926) phải cầu nguyện bên lề đường.

Bối cảnh

Ước tính số lượng tín đồ Cao Đài của cả Chi phái 1997 và Hội thánh Cao Đài chơn truyền thành lập năm 1926 vào khoảng từ 1,2 triệu (1,2% dân số) theo một số nguồn, [1] đến 4 triệu theo các lãnh đạo của Hội thánh Cao Đài 1926 bị cấm. Họ tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía tây nam của Việt Nam, bao gồm Tây Ninh, Tiền Giang và Vĩnh Long.

Cao Đài là một tôn giáo tổng hợp được thành lập vào năm 1926 tại tỉnh Tây Ninh, chính thức được biết đến với tên gọi Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ.[2] Tòa Thánh của đạo Cao Đài, đặt tại tỉnh Tây Ninh, có các thánh thất hay nơi thờ phượng và các văn phòng trực thuộc trên khắp miền Nam Việt Nam và ở một số quốc gia khác như Campuchia, Pháp, Canada, Úc và Hoa Kỳ. Hội thánh Cao Đài có cơ cấu tổ chức kép, với một hệ thống chức sắc thượng tầng và một mạng lưới các bàn trị sự từ dưới lên. Để đối phó với sự đàn áp của chính quyền thực dân Pháp, Hội thánh Cao Đài đã quy định rằng trong trường hợp hệ thống hội thánh thượng tầng bị hủy, các bàn trị sự địa phương phải hành động để phục hồi. Quy tắc tôn giáo này đã giúp đạo Cao Đài độc lập tồn tại ngay cả sau khi chính phủ thành lập Chi phái 1997.

Sau năm 1975, chính phủ Việt Nam đã đàn áp đạo Cao Đài bằng các hình thức như bỏ tù, tra tấn, và thậm chí xử tử.[3] Năm 1978, chính quyền giải thể toàn bộ cơ cấu hành chính của Hội thánh Cao Đài như hành vi đầu tiên trong quá trình kéo dài nhiều năm nhằm loại bỏ nó.

Vào ngày 4 tháng 6 năm 1980, chính quyền ban hành Quyết định số 124, tịch thu toàn bộ đất đai của Tòa Thánh Tây Ninh, tổng cộng hơn 2.355 ha, cùng với hầu hết các tài sản tôn giáo của Hội thánh, bao gồm bệnh viện, trường đại học, thư viện và trường (trung và tiểu) học. Các tài sản tôn giáo duy nhất không bị tịch thu là Tòa Thánh Tây Ninh và chín công trình khác trong khu vực lân cận, được đặt dưới sự quản lý của nhà nước và có khả năng, ít nhất là trên nguyên tắc, sẽ được trả lại cho chủ sở hữu trong tương lai. Một tài liệu mật được phát hiện vào năm 2014 tiết lộ sách lược của ĐCSVN đối với Hội thánh Cao Đài: "thu hẹp và khoanh lại trong địa phương Tây Ninh, đến một lúc nào đó sẽ tiêu vong”.[4]

Sau khi Hội thánh Cao Đài của họ bị thay thế bởi một hội đồng chưởng quản lâm thời do chính phủ bổ nhiệm vào đầu của thập niên 1980, các tín đồ Cao Đài tiếp tục thực hành tôn giáo của họ một cách riêng tư tại nhà. Năm 1997, ĐCSVN đã ra lệnh cho chính phủ thành lập một tổ chức tôn giáo do nhà nước giám sát để kiểm soát và quản lý các tín đồ Cao Đài. Đối với cộng đồng quốc tế, chính phủ Việt Nam khẳng định rằng Chi phái Cao Đài 1997 là Hội thánh Cao Đài chơn truyền và tuyên bố rằng họ hoàn toàn được hưởng tự do tôn giáo. ĐCSVN mô tả cuộc đấu tranh giữa Hội thánh Cao Đài độc lập và Chi phái 1997 như một "cuộc xung đột" giữa hai nhóm tín đồ Cao Đài khác nhau.[5]

Kiểm Soát và Bổ Nhiệm Lãnh Đạo  

Ngày 9 tháng 5 năm 1997, chính phủ đã phê duyệt hiến chương của Chi phái Cao Đài 1997 thông qua Quyết định số 10/QĐ/TGCP và công nhận tổ chức này có tư cách pháp nhân. Trong việc bổ nhiệm các cá nhân vào vị trí lãnh đạo của Chi phái 1997, ĐCSVN chỉ đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) và Ban Tôn giáo Chính phủ (BTGCP) "đảm bảo sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng. Xây dựng, phát huy lực lượng cốt cán và nhân tố tích cực phục vụ yêu cầu xây dựng cơ sở trước mắt và lâu dài.”[6]

Mặc dù Đạo Cao Đài chơn truyền quy định rõ rệt là các chức sắc phải từ chức trước khi đảm nhiệm các vị trí trong chính phủ, các chức sắc được bổ nhiệm của Chi phái 1997 thường đồng thời tham gia chính phủ và hoạt động chính trị trong suốt sự nghiệp của họ. Hội đồng Chưởng quản đầu tiên của Chi phái 1997 bao gồm ít nhất ba giới chức cấp cao của MTTQVN tỉnh Tây Ninh, cũng chính tổ chức này đã ra bản án nhằm xóa bỏ tôn giáo Cao Đài vào năm 1978. Người đứng đầu Hội đồng Chưởng quản hiện tại, ông Nguyễn Thành Tám, là thành viên Ủy ban Trung ương MTTQVN từ năm 2004 đến 2024. Ông cũng từng là đại biểu Quốc hội (1997-2002).

Để tuyển lựa các chức sắc của Chi phái 1997, ĐCSVN đã bảo đảm rằng điều lệ chính thức của chi phái này loại bỏ một tín lý căn bản của đạo Cao Đài, đó là cơ bút. Theo giáo lý chơn truyền, các tín đồ dựa vào các buổi cầu cơ, còn gọi là thông công với Đấng Chí Tôn và các đấng thiêng liêng khác, để cầu phong và cầu thăng cho các chức sắc. Thay vào đó, Chi phái 1997 lựa chọn các chức sắc của mình thông qua hình thức rút thăm bằng những quả banh với các màu sắc biểu tượng cho tinh hoa tam giáo của đạo Cao Đài: Thánh, Tiên, và Phật.[7]

Kể từ năm 2019, các tín đồ Cao Đài độc lập đã bầu ra các bàn trị sự và ghi sổ bộ đạo cho các tín đồ. Đến cuối năm 2023, có ít nhất 318 bàn trị sự cùng với 1.114 chức việc từ cấp hương đến cấp châu với tổng số khoảng 21.000 tín đồ đã ghi danh. Tuy nhiên, Chi phái 1997 còn ngăn cản những tín đồ Cao Đài độc lập thực hiện nghĩa vụ tôn giáo của họ là bầu chọn chức sắc thông qua các buổi lễ thiên phong phải được tổ chức tại Tòa Thánh Tây Ninh. Do hạn chế này, các báo cáo từ cộng đồng cho thấy số lượng chức sắc Cao Đài độc lập đã giảm xuống còn dưới 30 người, tất cả đều ở độ tuổi 70 hoặc 80, so với khoảng 3.275 người vào năm 1974. Vào năm 2008 và 2015, các nhóm tín đồ Cao Đài độc lập đã tập hợp tại Tòa Thánh Tây Ninh của họ để cầu nguyện cho sự phục hoạt của Hội thánh Cao Đài hoặc cố gắng thực hiện các buổi lễ thiên phong. Lực lượng trật tự của Chi phái 1997 và Công an đã sử dụng bạo lực để ngăn chặn họ.[8]

Ngoài ra, Bộ Công an đã áp đặt lệnh cấm xuất cảnh đối với nhiều chức việc và tín đồ Cao Đài đã tham gia các diễn đàn quốc tế để vận động tái lập Hội thánh của họ, đòi lại các thánh thất của họ và yêu cầu quyền tự do thực hành niềm tin cho tất cả tín đồ Cao Đài. Những người này bao gồm các tín đồ sau đây: Trần Ngọc Sương, Nguyễn Xuân Mai, Nguyễn Ngọc Diến, Trần Thanh Tuyết, Nguyễn Anh Phụng, Lê Văn Một, Trần Quốc Tiến, Lương Thị Nở, Nguyễn Hồng Phượng, và nhiều người khác. Trong khi đó, các chức sắc của Chi phái 1997 được tự do ra nước ngoài, gồm cả việc gặp gỡ các quan chức chính phủ Hoa Kỳ.[9]

Can Thiệp Vào Việc Thờ Phượng Tại Nhà và "Khai Trừ Khỏi Đạo”  

Vì không có quyền tiếp cận các cơ sở tôn giáo của mình, tín đồ Cao Đài độc lập chủ yếu thực hành tôn giáo tại nhà riêng. Các thành viên của Chi phái 1997 đã xâm nhập nhà của các tín đồ Cao Đài độc lập, huỷ hoại bàn thờ của họ, phá hủy bàn ghế đồ đạc và bạo hành những người tham dự.[10]  Nhiều nạn nhân đã nộp đơn tố cáo với Công an nhưng không nhận được bất kỳ phản hồi nào.

Các thành viên của Chi phái 1997 cũng cản trở các tang lễ và việc chôn cất người quá cố, hoặc đập phá mộ phần của các tín đồ Cao Đài độc lập đã qua đời, thường nhằm để ép buộc gia đình họ phải theo Chi phái 1997.[11]  Vào tháng 11 năm 2022, một số công dân Hoa Kỳ đã tổ chức lễ tang ở tỉnh Tiền Giang cho người cha đã qua đời của họ, một tín đồ Cao Đài độc lập. Công an địa phương đã ra lệnh cho gia đình họ thực hiện nghi thức với Chi phái 1997, trái với mong muốn của người quá cố là tuân theo nghi thức của đạo Cao Đài chơn truyền. Cuối cùng, gia đình đã nhượng bộ và chấp nhận các chức sắc của Chi phái 1997 chủ trì lễ tang.

Chi phái 1997 đã "khai trừ" nhiều tín đồ Cao Đài độc lập vì sự quyết tâm của họ trong việc giữ gìn tính độc lập và nỗ lực tái lập Hội thánh Cao Đài độc lập. Những tín đồ Cao Đài chủ chốt bị khai trừ gồm có, trong số nhiều người khác, là Lâm Hứa Phi (bị khai trừ ngày 5 tháng 6 năm 2014),[12]  Nguyễn Văn Thiệt (ngày 25 tháng 7 năm 2015),[13] Trần Ngọc Sương (ngày 7 tháng 4 năm 2020),[14] và Trần Văn Đực (ngày 3 tháng 11 năm 2023).[15]

Đàn Áp Xuyên Quốc Gia  

Chi phái Cao Đài 1997 đã ra sức xâm nhập và kiểm soát tín đồ Cao Đài trong cộng đồng người Việt hải ngoại, bao gồm ở Canada, Pháp, Bỉ, Hàn Quốc và Đài Loan. Năm 2011, Chi phái 1997 thành lập Cơ quan Truyền giáo Cao Đài Hải ngoại, có trụ sở tại Quận Cam, California.[16]  Bộ Chính trị ĐCSVN thừa nhận họ thành lập tổ chức này để thực hiện Nghị quyết 36-NQ/TW, nghị quyết này yêu cầu chính phủ tiếp cận cộng đồng người Việt hải ngoại để phổ biến tuyên truyền của Đảng, định hướng dư luận thuận lợi và tìm thêm sự ủng hộ cho ĐCSVN.[17]  Năm 2014, tổ chức do nhà nước kiểm soát này đã đăng ký tên chính thức của tôn giáo Cao Đài như một thương hiệu riêng của họ. Năm 2018, Thánh thất Cao Đài Tây Ninh độc lập ở Texas, Hoa Kỳ đã đệ đơn lên Hội Đồng Xét xử và Kháng cáo Thương hiệu, dẫn đến thương hiệu đã được đăng ký của Chi phái 1997 bị huỷ bỏ.[18]  Theo cáo buộc, Chi phái 1997 đã dùng các chân tay của họ ở Hoa Kỳ để gây áp lực, qua việc sử dụng biện pháp bôi nhọ, uy hiếp và đe dọa, lên các lãnh đạo và người ủng hộ Thánh thất Cao Đài Tây Ninh Texas để họ rút đơn kiện. Thánh thất này và hai nạn nhân sau đó đã đệ đơn kiện dân sự Chi phái 1997, lãnh đạo của nó và một người thừa hành của họ ở Hoa Kỳ. Ngày 16 tháng 8 năm 2023, Tòa án Quận Dallas, Texas đã đưa ra phán quyết mặc định, xác định rằng Chi phái 1997 và người đứng đầu, ông Nguyễn Thành Tám, đã tham gia vào các hoạt động "ảnh hưởng đến thương mại liên bang hoặc quốc tế" và điều hành tập đoàn theo mô hình hoạt động có tính chất băng đảng tội phạm, vi phạm Đạo luật Chống Tổ chức Tội phạm Khuynh loát và Hủ hoá của Hoa Kỳ (RICO). Tòa án đã ra lệnh các bị đơn phải bồi thường thiệt hại và chi phí luật sư cho các nguyên đơn.[19]

Vấn Đề Tài Sản 

Ngay sau khi Chi phái 1997 được thành lập, chính phủ đã chuyển giao các cơ sở của đạo Cao Đài trước đây thuộc quyền quản lý của nhà nước, cho Chi phái 1997, bao gồm cả Tòa Thánh Tây Ninh và các tài sản khác, mà cho đến thời điểm đó, về nguyên tắc, vẫn thuộc sở hữu của Hội thánh Cao Đài. Tiếp sau đó, các thành viên của Chi phái 1997, thường sử dụng bạo lực hoặc đe doạ dùng bạo lực và với sự hỗ trợ của Công an địa phương, đã chiếm đoạt khoảng 300 thánh thất và tài sản khác từ các tín đồ Cao Đài. Theo các báo cáo từ các nhóm Cao Đài độc lập, tất cả các thánh thất của họ, trừ khoảng 15 ngôi, hiện dưới quyền sở hữu của Chi phái 1997.[20]

Chi phái 1997 duy trì một đội trật tự để canh giữ Tòa Thánh Tây Ninh không cho phép các tín đồ Cao Đài độc lập tiếp cận, trừ khi họ chính thức chuyển sang Chi phái 1997. Những nỗ lực của các tín đồ Cao Đài độc lập nhằm tụ họp tại Tòa Thánh của họ đã bị cản trở bởi hành vi đàn áp, thường có sự hỗ trợ của Công an. Ngày 17 tháng 3 năm 2008, khoảng 120 tín đồ Cao Đài đã tập hợp trước Gốc Bồ Đề thiêng liêng tại Tòa Thánh Tây Ninh để cầu nguyện cho Hội thánh Cao Đài bị cấm. Nhân viên trật tự của Chi phái 1997 nhanh chóng giải tán đám đông. Trong những ngày tiếp theo, báo Tây Ninh do ĐCSVN điều hành đã đăng ba bài viết liên tiếp lên án những tín đồ Cao Đài này là bất hợp pháp và bất kính đối với Đấng Chí Tôn.[21] Ngày 27 tháng 5 năm 2015, khoảng 200 tín đồ Cao Đài tụ họp tại Tòa Thánh Tây Ninh để bầu lãnh đạo cho Hội thánh Cao Đài độc lập. Đội trật tự của Chi phái 1997, phối hợp với Công an địa phương, đã tấn công và giải tán cuộc tập họp. Khoảng mười thành viên của đội trật tự Chi phái 1997 đã hành hung và bắt giữ Ông Trần Văn Hạp, một chức việc Cao Đài chơn truyền địa phương.[22]

[1] Chính phủ Anh quốc, 2022

[2] Burns, Luke, 2020.

[3] Tom Farrell, 2005.

[4] Kế hoạch 01-KH/TU, 1996

[5] Báo Nhân dân, 2023.

[6] Thông báo số: 319/TB.BDV của Uỷ Ban Dân vận thuộc Ban Chấp hành Trung ương ĐCSVN, 30-9-1996

[7] BPSOS 2018

[8] RFA, 11-9-2008; BPSOS, 2018.

[9] Trang web Cao Đài, 2016.

[10] Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Phúc trình năm 2020.

[11] Uỷ Hội Tự do Tôn giáo Quốc tế của Hoa Kỳ.

[12] Báo cáo của Lâm Hứa Phi.

[13] Báo cáo của Nguyễn Văn Thiệt.

[14] Báo cáo của Trần Ngọc Sương.

[15] Báo cáo của Trần Văn Đức.

[16] Caodai.com, 2010.

[17] Nghị quyết 36-NQ/TW, 2004.

[18] Tiếng nói Dân chủ của Việt Nam (Democratic Voice of Vietnam, 2019.

[19] Toà án Quận hạt Dallas, Texas, Khu pháp lý 298, Số vụ: DC-19-08591.

[20] Danh sách các Thánh thất Cao Đài, 2024.

[21] Điều trần tại Quốc hội Hoa Kỳ, 07/06/2018.

[22] BPSOS, 2018.

Tài liệu gốc năm 2018: 

Chi Phái 1997: Tác nhân phi chính phủ với thành tích dài lâu vi phạm nhân quyền đối với đạo Cao Đài
https://dvov.org/wp-content/uploads/2018/09/1997-SectChi-Phái-12SEPAUG2018.pdfa