Tòa Trọng Tài Thường Trực Quốc Tế nói rằng Trung Quốc không có chủ quyền lịch sử ở Biển Đông, không có cơ sở pháp lý để đòi quyền lịch sử đối với những nguồn tài nguyên nằm trong khu vực thường được gọi là “đường lưỡi bò” mà Bắc Kinh tự ý vẽ ra để nhận chủ quyền thuộc về mình.

Trong phán quyết mới đưa ra cách đây khoảng 4 giờ đồng hồ liên quan đến vụ Philippines kiện yêu sách chủ quyền của Biển Đông, Tòa Trọng Tài Thường Trực Quốc Tế nói rằng bằng những hành động khác nhau, Trung Quốc đã xâm phạm chủ quyền của Philippines tại vùng đặc quyền kinh tế, như ngăn chặn tàu cá, tàu thăm dò của Phi, xây dựng đảo nhân tạo.

Trong bản phán quyết dài 497 trang, Tòa Trọng Tài Thường trực Quốc Tế cũng nói rõ Trung Quốc không có vùng đặc quyền kinh tế nào ở quần đảo Trường Sa, có nghĩa là ngay cả đảo Ba Bình mà Đài Loan đang kiểm soát cũng không phải là vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc.

Phán quyết còn viết rằng Trung Quốc đã gây nhiều tai hại không thể khắc phục được đối với các rặng san hô ở Trường Sa, cũng như tạo nguy cơ, gây căng thẳng vì tàu tuần tra của Trung Quốc có thể va chạm với tàu của Philippines trong khu vực.

Khả năng va chạm này được Tòa xem là rất cao.

Cũng ở điểm này, phán quyết còn lên tiếng chỉ trích Trung Quốc, gọi việc Bắc Kinh cải tạo, xây dựng đảo nhân tạo là điều không phù hợp với trách nhiệm của một quốc gia trong lúc đang giải quyết tranh chấp về chủ quyền.

Phán quyết được Tòa đưa ra sau 3 năm thụ lý đơn kiện của Philippines.

Trong đơn kiện nộp cho tòa hồi cuối tháng 1 năm 2013, chính phủ Phi viết rằng việc Trung Quốc tự ý vẽ ra “đường lưỡi bò” để khẳng định chủ quyền ở Biển Đông là điều vô lý và vô căn cứ, không phù hợp với Công Ước Quốc Tế Về Luật Biển UNCLOS.

Trong đơn kiện, chính phủ Phi cũng cáo buộc Trung Quốc vi phạm chủ quyền, khi chiếm một số rặng san hô bãi cát ngầm của Phi.

Ngay từ ngày đầu, Trung Quốc đã lên tiếng nói không tham gia vào vụ kiện, đồng thời cũng không công nhận mọi phán quyết mà Tòa Trọng Tài Thường Trực Quốc Tế đưa ra.

Mới tuần trước khi nói chuyện qua điện thoại với Ngoại Trưởng Mỹ John Kerry, Ngoại Trưởng Vương Nghị của Trung Quốc gọi Tòa Trọng Tài Quốc Tế là trò hề, cần phải chấm dứt ngay tức khắc.

Vì thế, các bản tin thu thập được đều nói không ai ngạc nhiên khi thấy phát ngôn viên Lục Khảng của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc nhấn mạnh rằng Bắc Kinh không quan tâm và cũng không chấp nhận phán quyết mà Tòa vừa đưa ra.

Bộ Ngoại Giao Trung Quốc cũng nhắc lại điều Bắc Kinh từng nói là Hoa Lục có chủ quyền ở Trường Sa và Hoàng Sa, chủ quyền này phù hợp với luật pháp quốc tế, và đúng với những bằng chứng lịch sử là từ 2000 năm trước đây, người dân Trung Quốc đã hoạt động ở Biển Đông.

Song song với những lời tuyên bố chính thức, truyền thông Trung Quốc còn lên án Tòa Trọng Tài Quốc Tế, chẳng hạn như bài bình luận của Tân Hoa Xã viết rằng chính Tòa Trọng Tài đã làm dụng luật pháp để đưa ra một phán quyết không có chứng cứ.

Tờ Hoàn Cầu Thời Báo xuất bản tại Bắc Kinh còn nói đến nguy cơ chiến tranh, cho rằng mặc dù không quốc gia nào muốn đối đầu quân sự, nhưng tất cả các nước liên quan đều đã có những động thái chuẩn bị quân sự.

Điều này được thể hiện rõ hơn trong bản thông cáo của Bộ Quốc Phòng Trung Quốc, khẳng định phán quyết của Tòa không ảnh hưởng gì tới chủ quyền đang có của Hoa Lục, viết thêm rằng quân đội Trung Quốc kiên quyết bảo vệ chủ quyền, an ninh, quyền lợi, lợi ích hàng hải của quốc gia, sẵn sàng đối phó với mọi thách thức, đe dọa, bất kể đến từ đâu.

Một điểm đáng chú ý khác là trước giờ phán quyết được công bố, máy bay dân sự của Trung Quốc đã hạ cánh trên đảo Đá Vành Khăn và Đá Subi ở Trường Sa.

Trong khi đó, Bộ Ngoại Giao Philippines lên tiếng hoan nghênh phán quyết của Tòa, đồng thời kêu gọi dân chúng bình tĩnh, đừng có những hành động quá khích.

Kêu gọi bình tĩnh cũng là điều được Ngoại Trưởng Perfecto Yasay của Philippines nói đến, cho rằng không chỉ mình Phi mà ngay chính những quốc gia liên hệ cũng phải bình tĩnh và tự kiềm chế.

Trong tuyên bố đưa ra với báo chí, Ngoại Trưởng Phi cũng cho hay Manila đang nghiên cứu về phán quyết của Tòa, và gọi phán quyết này mang một ý nghĩa rất quan trọng.

Bộ Ngoại Giao Phi còn nhắc nhở những công dân Phi đang có mặt tại Trung Quốc nên tránh tối đa, đừng thảo luận, tranh luận với người dân địa phương về phán quyết của Tòa Trọng Tài Quốc Tế.

Tân Tổng Thống Phi, ông Rodrigo Duterte cũng nói là rất phấn khởi trước phán quyết của Tòa, đồng thời nhắc lại rằng ông sẵn sàng đàm phán với Trung Quốc để tìm giải pháp thuận lợi nhất cho cả đôi bên.

Giải pháp thuận lợi này từng được ông nói tới là cùng khai thác chung ở khu vực đang tranh chấp chủ quyền.

Tại Hà Nội, ông Lê Hải Bình, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Việt Nam cho hay Việt Nam hoan nghênh phán quyết của Tòa, nói thêm là chính phủ sẽ có tuyên bố chính thức về nội dung phán quyết này.

Trong buổi họp báo ở Hà Nội, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Việt Nam cũng nhắc lại chủ quyền Hoàng Sa và Trường Sa thuộc về Việt Nam.

Tại Nhật Bản, Ngoại Trưởng Nhật Fumio Kishida gọi phán quyết của Tòa Trọng Tài Quốc Tế là phán quyết chung cuộc, mang tình ràng buộc về pháp lý, đòi hỏi tất cả các nước liên hệ phải tuân thủ.

Ngoại Trưởng Kishida cũng nói rằng Nhật Bản tôn trọng luật pháp, không chấp nhận việc sử dụng võ lực để giải quyết tranh chấp.

Cũng cần nói thêm là trước khi phán quyết được Tòa công bố, Chủ Tịch Hội Đồng Châu Âu là ông Donald Tusk đang có mặt tại Bắc Kinh. Trong cuộc thảo luận với Thủ Tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, ông Tusk nhấn mạnh phán quyết mà Tòa đưa ra mang ý nghĩa rất quan trọng, giúp bảo vệ trật tự thế giới.

Ông Chủ Tịch Hội Đồng Châu Âu Donald Tusk còn nói rằng tất cả mọi quốc gia đều có bổn phận phải bảo vệ điều này.

Tin tức Đài Á Châu Tự Do ghi nhận được cho thấy dường như chính phủ Đài Loan tỏ ý không công nhận phán quyết của Tòa.

Theo lời phát ngôn viên chính phủ Đài Loan, Tổng Thống Thái Anh Văn và các quan chức Đài Bắc đang phân tích phán quyết, nhắc lại mục tiêu của Đài Bắc là bảo vệ chủ quyền và lợi ích tại Trường Sa, bảo vệ đảo Thái Bình và tăng cường hoạt động tuần tra để bảo vệ an ninh lãnh hải.

Đảo Thái Bình tức là đảo Ba Bình mà Việt Nam nói là có chủ quyền.