Tình hình sau hai cánh cửa nhà tù dường như ít được người bên ngoài biết đến; nhất là trại giam ở Việt Nam. Hai cựu tù nhân lương tâm Đoàn Huy Chương và Bùi Thị Minh Hằng vừa mãn án kể lại một số điều mà họ phải trải qua trong tù.

Khủng bố, đày đọa

Truyền thông Nhà nước Việt Nam thường tuyên truyền trại giam là nơi giúp những người sai lầm rèn luyện để trở lại đường ngay, nẻo chính. Tuy nhiên theo lời của những tù nhân chính trị thì đó là nơi mà nhà cầm quyền đày đọa họ nhằm có thể triệt tiêu ý chí đấu tranh.

Cựu tù nhân Đoàn Huy Chương, người vừa mãn án 7 năm tù vì từng hoạt động giúp cho giới công nhân, cho biết tình trạng sử dụng tù thường phạm để cai quản tù chính trị:

“Họ không cho mang sách báo vô. Anh Bùi Giác Trung có đem một cuốn kinh Hòa Hảo thì nhà trại mới không cho mang vô. Họ bắt người trật tự tức là người thường phạm họ qua coi mình và họ bẻ tay anh Trung. Lúc đó mình rất là bức xúc.”

Anh Bùi Giác Trung có đem một cuốn kinh Hòa Hảo thì nhà trại mới không cho mang vô. Họ bắt người trật tự tức là người thường phạm họ qua coi mình và họ bẻ tay anh Trung. 
- Anh Đoàn Huy Chương

Bà Bùi thị Minh Hằng, người bị 3 năm tù giam do công khai tham gia các cuộc biểu tình chống Trung Quốc gây hấn với Việt Nam, cũng như quảng bá về quyền con người, kể lại chuyện bà và một nhà hoạt động nữ trẻ khác là cô Nguyễn Thị Thúy Quỳnh, ngoài những hành xử khắc nghiệt của quản giáo, còn phải chịu cảnh mà thường phái nữ khi ở bên ngoài đều sợ hải:

“Khi tôi bị tạm giam ở Đồng Tháp, tôi cho rằng đây là một sự cố tình khủng bố tinh thần. Họ thả rắn vào những phòng của tui và chị Thúy Quỳnh. Vài ngày lại xảy ra những chuyện như thế. Đứng trước bối cảnh như thế thì chúng tôi làm gì khi trong phòng chúng tôi chỉ có đôi giày, đôi dép chứ không có một vật dụng gì để chiến đấu với con vật nguy hiểm. Nhưng đến lúc tình huống rơi vào như thế thì tôi bắt buộc phải đánh con rắn này kể cả bằng tay không.”

Vu oan

Anh Đoàn Huy Chương cho biết ngay trước khi mãn án tù, bản thân anh tiếp tục bị truy bức phải hứa hẹn những điều mà theo anh là không hợp lý:

“Trước khi thả về thì họ kêu lên nói như thế này: Về có liên lạc với mấy anh em không? Có liên lạc với Hạnh không? Tôi nói có chứ, tôi sẽ liên lạc. Rồi họ hỏi người ta cho tiền có lấy không? Tôi nói lấy chứ. Mấy anh cho tôi tôi cũng lấy nữa. Rồi họ hỏi: anh lấy như vậy thì vi phạm pháp luật làm sao? Tôi nói chuyện đó không có gì vi phạm pháp luật. Bởi vì nhà nước Việt Nam vẫn nhận tiền nước ngoài, vẫn kêu gọi kiều bào gửi tiền xây dựng quê hương đất nước thì chuyện cho tiền không có gì phạm pháp cả.”

Khi tôi bị tạm giam ở Đồng Tháp, tôi cho rằng đây là một sự cố tình khủng bố tinh thần. Họ thả rắn vào những phòng của tui và chị Thúy Quỳnh. Vài ngày lại xảy ra những chuyện như thế. 
- Bà Bùi thị Minh Hằng

Cựu tù nhân Bùi thị Minh Hằng kể lại phương thức để có thể tồn tại trong thời gian ở tù:

“Cái ác không có gì đáng sợ. Mà sợ nhất là chúng ta lại đầu hàng và sợ cái ác. Khi chúng ta không sợ nó. Họ dọa dẫm chẳng hạn thì chúng ta cũng dậm chân lại dọa họ, họ có thể sẽ thay đổi thái độ. Khi họ tấn công chúng ta, chúng ta phải có động thái bảo vệ mình trước sự tấn công đó, hoặc là kêu gọi cộng đồng và phơi bày những cách hành xử đó. Tôi cho rằng như vậy sẽ có tác dụng ngăn chặn họ. Chính bản thân tôi đi theo con đường đó cho đến khi họ giam cầm tôi trong trại cũng thế. Tôi chiến thắng tất cả bằng lý lẽ, bằng luật pháp, và cả sự thuyết phục.”

Nữ cựu tù Bùi thị Minh Hằng khẳng định rằng ngay trong xã hội Việt Nam hiện nay còn chưa có nhân quyền thì làm sao trong nhà tù có thể có được sự tôn trọng các quyền cơ bản của tù nhân.

Bà cho biết dù luôn sử dụng luật pháp của Việt Nam và những điểm trong công ước quốc tế mà Hà Nội ký kết để đấu tranh với quản giáo trong nhà tù; thế nhưng theo bà tất cả đều bất chấp và câu trả lời của họ là làm theo chỉ thị của cấp trên.