Vào sáng ngày 08 tháng 10 năm 2016, ông Nguyễn Văn Thắng, Chánh án TAND tỉnh Hà Tĩnh, đã quyết định trả lại 506 lá đơn của ngư dân huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An về việc kiện Formosa và yêu cầu Formosa bồi thường.

Trả lại đơn kiện

Tại cuộc họp giao ban báo chí tháng 09 năm 2016, vào sáng ngày 08 tháng 10 năm 2016 ông Nguyễn Văn Thắng - Chánh án TAND tỉnh Hà Tĩnh, đã quyết định trả lại 506 lá đơn của ngư dân huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An về việc kiện Formosa và yêu cầu Formosa bồi thường. Trong 506 lá đơn thì có 296 đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại trong đánh bắt hải sản, 137 đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại trong sản xuất muối, 68 đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại trong nghề sản xuất nước, 3 đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại về nghề nuôi trồng thủy hải sản, 2 đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại nghề kinh doanh thủy sản ven biển. Tổng số tiền các hộ dân yêu cầu bồi thường thiệt hại là 56 tỉ đồng.

... xem ra chính phủ và Formosa là một và chúng đang đứng về phía Formosa và quyết tâm để bảo vệ Formosa và bỏ rơi dân của mình. 
- Linh mục Đặng Hữu Nam 

Trả lời báo chí, ông Nguyễn Văn Thắng cho biết lý do trả lại đơn kiện của TAND tỉnh Hà Tĩnh cho ngư dân: "Việc trả lại đơn căn cứ vào các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự. Cụ thể tại khoản 5 Điều 189 kèm theo đơn khởi kiện phải có các tài liệu, chứng cứ chứng minh lợi ích quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm. Điểm C khoản 1 Điều 192, sự việc đã được giải quyết bằng quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Trong việc này, Chính phủ đã có Quyết định 1880 của Thủ tướng Chính phủ"

Trong quyết định bồi thường đó, chỉ có ngư dân 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế được bồi thường, còn ngư dân Nghệ An thì không được bồi thường.

Phản ứng với việc tòa án trả đơn?

Vào ngày 26 và ngày 27 tháng 09 năm 2016, hơn 600 ngư dân huyện Quỳnh Lưu đã đến tòa án thị xã Kỳ Anh gửi đơn kiện, và tòa án thị xã Kỳ Anh đã tiếp nhận đơn, và họ hứa trong vòng 10 ngày sẽ trả lời cho việc những lá đơn đó có được chấp nhận hay không.

Trao đổi với chúng tôi, linh mục Antôn Đặng Hữu Nam cho biết ông không bất ngờ trước việc mà tòa án tỉnh Hà Tĩnh trả lại đơn kiện của ngư dân, nhưng ông rất buồn và phẫn nộ trước hệ thống tư pháp của Việt Nam.

LM Nam chia sẻ:

“Thứ nhất khi nhận lại đơn này tôi không bất ngờ, tôi không bất ngờ không phải vì phía tôi cũng không phải phía người ngư dân là chúng tôi làm sai, mà tôi không bất ngờ bởi vì hệ thống phi pháp Việt Nam ngày hôm nay cũng như là hiện tình của nhà nước ngày hôm nay, xem ra chính phủ và Formosa là một và chúng đang đứng về phía Formosa và quyết tâm để bảo vệ Formosa và bỏ rơi dân của mình. Vì điều đó mà tôi không chấp nhận tuy tôi cũng rất là buồn và phận nỗ khi mà một lần nữa họ ninh định một điều chắc chắn rằng nhà cầm quyền này đang đứng về phía Formosa và mọi sự thuộc về Formosa.

Điều này chúng tôi đã thấy được rằng là có nhiều cái mà cơ sở này chính tòa án huyện Kỳ Anh căn cứ không đúng. Thứ nhất là thủ tướng chính phủ theo luật của các cấp chính phủ thì thủ tướng không có quyền ra quyết định như thế. Thứ hai là khoản 2 điều 307 bộ luật tố tụng nhân sự đã qui định trách nhiệm bồi thường cả vật chất cũng là trách nhiệm bồi thường trên những cơ sở vật chất hiện tình, hiện thực chứ không phải định mức ghi là thủ tướng ra quyết định. Và điều thứ ba là công ty Formosa không có ủy quyền cho chính phủ là giải quyết việc bồi thường thiệt hại cho người dân.

Và nói như vậy thì tòa án Hà Tĩnh đã lồng ghép điều này và bảo rằng nếu xét như vậy thì thứ nhất là đã có quyết định của thủ tướng về vấn đề xử lý vụ việc. Thứ hai là trong quyết định của thủ tướng đó thì cũng không nói đến những nạn nhân là những người ngư dân ở Nghệ An”

Thực sự rất bất ngờ, vấn đề nó (chính quyền) trả đơn nhanh quá, kèm ra trả lời kết quả thì họ trả đơn luôn, thứ 2 tòa án thị xã Kỳ Anh không đủ thẩm quyền để thụ lý những lá đơn đó, thứ 3 bây giờ họ đang thách thức người dân.
- Chị Xoan, Kỳ Anh

Trong khi LM Nam không bất ngờ thì bà con ngư dân ở Quỳnh Lưu, Nghệ An rất bất ngờ và họ không nghĩ rằng, chính quyền Hà Tĩnh lại bao che cho Formosa làm khổ ngư dân như vậy.

Anh Nguyễn Quốc Phi một ngư dân ở Quỳnh Lưu, Nghệ An buồn bã chia sẻ:

“Dân ở đây rất bất ngờ và xôn xao về vấn đề đó”

Trước thông tin những lá đơn kiện của ngư dân bị tòa án tỉnh Hà Tỉnh trả về, thì nhiều ngư dân ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh cho biết họ rất bất ngờ với quyết định trên của tòa án Hà Tĩnh.

Chị Xoan ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh chia sẻ:

“Thực sự rất bất ngờ, vấn đề nó (chính quyền) trả đơn nhanh quá, kèm ra trả lời kết quả thì họ trả đơn luôn, thứ 2 tòa án thị xã Kỳ Anh không đủ thẩm quyền để thụ lý những lá đơn đó, thứ 3 bây giờ họ đang thách thức người dân”

Trong khi trả lại đơn kiện cho ngư dân thì tòa án tỉnh Hà Tĩnh nói rằng, ngư dân không chứng minh được thiệt hại do Formosa gây nên. Anh Phi ngư dân ở Nghệ An cho rằng, trong khi làm đơn kiện thì ngư dân ở đây đã thống kê thu nhập, thiệt hại trước và sau thảm họa đó.

“Đơn kiện thì có hết, những vấn đề trước khi hành nghề và sau khi hành nghề thiệt hại bao nhiêu thì họ đề ra hết”

Luật sư Trần Quốc Thuận cũng cho rằng, nhà nước đã nhận tiền đền bù của Formosa là 500 triệu Mỹ kim, trong khi chưa chứng minh được thiệt hại, nay ngư dân làm đơn chứng minh được thiệt hại để kiện Formosa thì tòa án lại không đồng ý, đó là điều vô lý:

“Nguyên tắc của đơn kiện theo luật dân sự, phải chứng minh mình bị thiệt hại lý do ra sao, nguyên nhân, mối quan hệ logic của vấn đề tạo ra”

Tiếp tục kiện tiếp?

LM Nam cũng cho biết bà con ngư dân ở Quỳnh Lưu sẽ tiếp tục làm đơn khiếu nại vào tòa án Kỳ Anh, Hà Tĩnh, nếu tòa án Kỳ Anh tiếp tục trả đơn thì LM và bà con ngư dân ở Quỳnh Lưu sẽ gửi đơn kiện lên tòa án cao hơn.

LM Nam cho biết:

“Thứ nhất là trong luật cho phép là chúng ta kháng án và chúng ta khiếu nại đó nhưng mà khiếu nại quá thì chúng ta tiếp tục đưa vào trong tòa án Kỳ Anh để chúng ta nạp lại một lần nữa. Và có thể nếu tòa án Kỳ Anh một lần nữa trả đơn không có căn cứ của pháp luật thì chúng ta có thể làm phương pháp khác tức là để đơn lên tòa án cấp cao hơn hay là đi sang viện kiểm soát.”

Anh Phi khẳng định, ngư dân ở huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An sẽ tiếp tục làm đơn khởi kiện, vì ngay từ đầu nhà nước đã làm sai, khi chưa biết thiệt hại của ngư dân thế nào mà lại nhận tiền đền bù của Formosa, thứ 2 trong quyết định 1880 của chính phủ về đền bù cho ngư dân, thì ngư dân ở Nghệ An lại không nhận được đền bù, trong khi ngư dân ở Nghệ An cũng bị thiệt hại, cá đánh về không ai dám ăn, không ai mua:

“Đi tiếp chớ, tại vì nhà nước làm sai mà bây giờ dân đi tiếp mới được chớ. Mà vùng đánh bắt thì đánh bắt chung, Hà Tĩnh với lại Nghệ An lại càng gần lại càng thiệt hại hơn nữa”

Chị Xoan ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh nói rằng nếu chính quyền không trả lời cũng như không đền bù thỏa đáng cho ngư dân thì các giáo xứ trong hạt Kỳ Anh sẽ tiếp tục biểu tình và sẽ làm đơn kiện Formosa

“Nếu nhà nước không trả lời thỏa đáng và đền bù thỏa đáng cho chúng tôi, thì những giáo xứ ở hạt Kỳ Anh này sẽ tiếp tục biểu tình khi nào nhà nước đuổi Formosa ra khỏi, trả lại ngư trường biển cho chúng tôi làm ăn. Chúng tôi sẽ làm đơn, chứ không phải không làm nhưng để xem nhà nước hỗ trợ như thế nào”

Dự luận cho rằng, việc trả lại đơn của ngư dân kiện Formosa là thêm 1 bằng chứng cho việc chính quyền Cộng Sản đang bao che, dung túng cho Formosa.

Vào chiều ngày 08 tháng 10 năm 2016 có rất nhiều công an, cảnh sát cơ động được huy động về để bảo vệ cho Formosa, vì chính quyền lo sợ sẽ có biểu tình của người dân Kỳ Anh vào ngày 09 tháng 10 như Chúa Nhật tuần trước.