Cảnh Sát và Người Dân (P1)

                                     Cảnh Sát và Người Dân (P1)

                                                              Hình Internet



Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

    Đây là một đề tài cần phải mổ xẻ để hiểu rõ trách nhiệm của hai phía. Khi hai phía không làm tròn trách nhiệm của chính mình thì sẽ xảy ra nhiều sự đáng tiếc. Những sự bắn giết của cảnh sát xảy ra từ xa xưa, nhưng đến hôm nay, nhờ tiến bộ của khoa học, mọi người có thể thâu lại bất cứ hình ảnh nào, ở bất cứ thời điểm nào. Từ đó những sự lạm dụng quyền hành của cảnh sát được đưa ra ánh sáng. Trước đó, nhiều sự lạm dụng quyền của cảnh sát được che giấu gồm cả chính những người trong cơ quan cảnh sát.

Trách nhiệm của cảnh sát

Trong cơ chế dân chủ, cảnh sát đóng vai trò rất quan trọng để giữ an ninh trật tự của xã hội; bảo vệ tài sản, sinh mạng của người dân bao gồm cả thủ phạm. Nhưng để làm được trách nhiệm này, người cảnh sát được luật pháp cho phép họ được quyền bắt, giam, kiểm soát những giấy tờ của người dân nếu đó là sự cần thiết trong việc thực hiện nhiệm vụ của họ. Trách nhiệm của người cảnh sát không phải chỉ trong giờ làm việc mà ngoài giờ làm việc, họ được quyền can dự vào sự kiện nào đó để bảo vệ tài sản và mạng sống của người dân sống trong khu vực mà người cảnh sát có trách nhiệm phải bảo vệ.

Cảnh sát được quyền gõ cửa nhà bạn để hỏi bạn một vấn đề nào đó có ảnh hưởng đến an ninh của ai đó hay bạn làm phiền ai đó. Cảnh sát được quyền bắt bạn khi bạn có hành động làm hại đến một người khác, hoặc bạn làm một hành động phi pháp. Nếu bạn chống đối thì cảnh sát được quyền thực hiện một số sức mạnh, được chính sách (policy) hay luật (law) cho phép, để hoàn thành trách nhiệm của người cảnh sát.

Nếu bạn chống đối với cảnh sát bằng súng hay bất cứ vật nào có thể nguy hiểm đến tính mạng của người cảnh sát thì luật cho phép cảnh sát bắn bạn để bảo vệ sinh mạng của chính người cảnh sát hoặc sinh mạng của ai đó. Có những trường hợp cảnh sát dùng sức mạnh để bắt giữ người cần bắt giữ và tạo ra cái chết thì tòa án tối cao của Hoa Kỳ, đặt ra trách nhiệm rất thấp cho người cảnh sát mà vụ án Johnny Leija, một bệnh nhân, bị chết dưới tay cảnh sát tại nhà thương ở Oklahoma là thí dụ điển hình.

Bố mẹ nạn nhân kiện ở tòa án liên bang là tu chính án thứ 4 của con ông bà bị vi phạm và cảnh sát đã dùng sức mạnh quá đáng để đứa con của ông bà chết vì thiếu dưỡng khí trong lúc đè con ông bà xuống để còng tay và sau khi còng xong thì cậu bé chết, dù nhà thương cố gắng cứu nhưng quá trễ. Tòa án liên bang xử cho bố mẹ nạn nhân thắng kiện. Cảnh sát kiện lên tòa án tối cao Hoa Kỳ, tòa án tối cao kêu tòa án bên dưới xem lại. Cuối cùng thì cảnh sát thắng kiện bởi sử dụng sức mạnh cần thiết trong lúc thi hành nhiệm vụ. Có thể nói rằng, luật pháp quá dễ dãi cho cảnh sát khi những vụ giết người xảy ra dưới tay cảnh sát. Và đây cũng là lý do cảnh sát không ngừng ngại giết người được sự bảo chứng của luật pháp. Trong vụ kiện này khó có thể nói là cảnh sát dùng sức mạnh quá đáng. Lỗi một phần của nhà thương, gọi cảnh sát đến để thực hiện chuyện kềm hãm cậu Johnny để xảy ra cái chết trong lúc còng tay.

Trách nhiệm của người dân

Để xã hội được ổn định và để cảnh sát thực thi nhiệm vụ của chính họ, người dân phải làm việc với cảnh sát khi có sự yêu cầu mà người cảnh sát thực hiện theo đúng luật cho phép. Thí dụ khi bạn chạy xe quá tốc độ ấn định, cảnh sát có quyền thổi xe bạn để xem giấy tờ xe và đồng thời cho lời khiển trách hoặc cho bạn một giấy phạt vì chạy quá tốc độ ấn hành. Tùy theo mức độ vi phạm và tùy theo tình cảm ứng xử của mỗi người cảnh sát, họ có thể cho bạn lời nhắc nhở chạy chậm lại hoặc cho bạn giấy phạt nếu thấy cần thiết. Hai lối ứng xử này được luật pháp cho phép bởi nếu bạn chạy quá tốc độ vì một lý do chính đáng nào đó, cảnh sát sẽ không cho bạn giấy phạt mà trái lại họ giúp bạn nếu thấy cần thiết.

Khi bạn gọi cho sở cảnh sát than phiền người hàng xóm quá ồn ào sau 10 giờ tối. Cảnh sát sẽ đến gõ cửa nhà người hàng xóm đó, kêu gọi người đó phải tôn trọng giờ ngủ của người khác vì đã sau 10 giờ tối. Nếu sự kiện này tiếp tục xảy ra thì chính bạn là người phải yêu cầu (qua thủ tục giấy tờ) cảnh sát phạt người hàng xóm, chứ cảnh sát không làm chuyện phạt trong vấn đề này bởi đây là chuyện giữa người hàng xóm, không vi phạm luật để cảnh sát tự phạt người hàng xóm. Thông thường khi bạn yêu cầu qua thủ tục giấy tờ thì lần đầu tiên chỉ là cảnh cáo. Nếu người hàng xóm tiếp tục thì sẽ bị phạt theo luật phạt của thành phố nếu bạn tiếp tục yêu cầu bằng giấy tờ.

Khi bạn chạy xe và bị cảnh sát thổi xe bạn, bạn phải ngừng xe lại trong điều kiện an toàn cho chính bạn và những người khác. Bạn phải trình giấy tờ cho cảnh sát khi cảnh sát đòi hỏi. Bạn có quyền hỏi tại sao cảnh sát thổi xe bạn lại. Cảnh sát sẽ cho bạn biết lý do. Lý do đó đúng hay sai, bạn có quyền cãi nhưng nên nhớ, nếu sai thì bạn sẽ dùng tòa án chứ không thể vì lý do đó để bạn không nghe lời yêu cầu của cảnh sát mà những yêu cầu đó rất là chính đáng trong việc thực thi nhiệm vụ của cảnh sát. Một điều cần phải nhớ, cảnh sát có quyền xét (search) xe của bạn mà không cần giấy của tòa án nếu cảnh sát có lý do nghi ngờ bạn vi phạm luật gì đó. Luật pháp cho cảnh sát quyền xét xe bạn mà không cần trát tòa dễ hơn là xét nhà của bạn. Trong trường hợp này, bạn phải thực thi đúng lời yêu cầu của cảnh sát bởi họ đang làm nhiệm vụ của họ. Bạn có quyền từ chối không cho họ xét xe của bạn. Nhưng nếu cảnh sát vẫn cương quyết làm chuyện đó vì họ nghi ngờ chuyện gì đó, bạn không có quyền cãi lại hoặc chống lại.

Dĩ nhiên có bạn lý luận là nếu họ làm sai thì sao? Nếu cảnh sát làm sai, bạn có quyền thưa kiện sau đó. Vấn đề là càng tránh xung đột giữa bạn và cảnh sát thì sẽ tránh chuyện đáng tiếc xảy ra mà có thể ảnh hưởng đến tính mạng của bạn. Một điều nữa cảnh sát thực hiện nhiệm vụ của họ và họ cần sự hợp tác của bạn. Họ có thể đi quá đà nhưng bạn có quyền kiện họ nếu bạn có đầy đủ bằng chứng họ đi quá đà.

Hãy đặt trường hợp thường dân vào cương vị cảnh sát

Thời buổi mạng xã hội, rất nhiều clip cảnh sát bắt người, đánh người, hoặc giết người được đưa lên mạng. Cần phải tìm hiểu rõ toàn bộ sự kiện trước khi cho ý kiến ở những clip nên. Trước khi có ý kiến cần phải đặt chính mình vào trong cương vị của cảnh sát.

Thí dụ 1: Bạn là nạn nhân A, thủ phạm là B bị cảnh sát rượt bắt. Thủ phạm có súng và thủ phạm có thể bắn một người khác bởi thủ phạm đang chạy vào nơi đông người. Cảnh sát có quyền bắn thủ phạm từ sau lưng để bảo vệ sinh mạng của những người khác. Trường hợp này, luật pháp nằm về phía cảnh sát. Thân nhân của thủ phạm có thể cho rằng cảnh sát dùng sức mạnh quá đáng, giết người từ phía sau. Tuy nhiên nếu đưa ra tòa, luật vẫn nằm về phía cảnh sát.

Thí dụ 2: Nếu người thân của thủ phạm B, cho rằng cảnh sát giết người từ sau lưng, thủ phạm không gây nguy hiểm cho cảnh sát và thưa kiện cảnh sát về chuyện này. Nếu thắng kiện và một sự kiện khác xảy ra, cảnh sát sẽ không bắn người thủ phạm phía sau lưng, vì sợ bị đi tù. Và nếu thủ phạm Z nào đó nằm trong trường hợp này, tiếp tục chạy vào khu đông người và giết thêm vài người nữa, nạn nhân lại đổi thừa cảnh sát không làm đúng trách nhiệm.

Nếu bạn là người ngoài cuộc, ở thí dụ 1, bạn được xem clip cảnh sát bắn người từ sau lưng và bạn cho rằng cảnh sát sai trái bởi thủ phạm không làm nguy hiểm cho cảnh sát. Nhưng nếu trường hợp xảy ra ở thí dụ 2, chẳng mai thủ phạm bắt chết người thân của bạn, thì chắc chắn rằng vì cảm tính, bạn cho rằng cảnh sát không làm tròn nhiệm vụ. Vậy thì chính bạn đã mâu thuẫn với chính mình chỉ bởi vì trường hợp 2, nạn nhân là người thân của bạn nên bạn yêu cầu cảnh sát phải bắn thủ phạm để ngăn ngừa án mạng cho người khác. Không thể nào bắt cảnh sát áp dụng hai cách ứng xử khác nhau trong trường hợp này. Phải hiểu được góc nhìn của người cảnh sát là tại sao phải bắn người từ phía sau lưng như trong trường hợp của thí dụ này.

Thí dụ 3: Cá nhân A đang lái xe và bị cảnh sát thổi lại vì bị vi phạm luật nào đó. Khi cảnh sát hỏi giấy tờ, cá nhân A trình giấy tờ cho cảnh sát. Sau kiểm soát với hệ thống của cảnh sát họ phát hiện có trát tòa nên chuẩn bị bắt A vì A đã có lệnh phải truy bắt. A chống cự lại với cảnh sát để rồi tạo ra tai nạn cảnh sát bắn chết A (sự kiện thật xảy ra ở thành phố Bloomington, Minnesota trong thời gian xử Dereck Chauvin trong vụ cố sát ông Floyd). Người thân A cho rằng cảnh sát cố ý giết người. Bạn nghĩ gì về suy nghĩ của người thân A? Nếu A thoát được sự bắt của cảnh sát và đến địa điểm B, giết một người thì lỗi của cảnh sát đã không cố gắng bắt A để một mạng người chết sau đó? Ở trong vị thế này, bạn muốn cảnh sát phải làm vừa lòng ai?

Phải đặt trong vị thế của cảnh sát để hiểu tại sao họ có phản ứng mà thoạt nhìn tưởng là sự cố sát nhưng họ làm tròn nhiệm vụ của họ. Làm cảnh sát là một nghề nguy hiểm khi mà ở Mỹ ai cũng có súng và những tay vi phạm pháp luật thường là có súng. Để làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh, bảo vệ tài sản cho mọi người thì cần sự tương tác giữa người dân và cảnh sát.

Hãy đặt vị thế của cảnh sát vào thường dân

Đây là vị thế không biết cảnh sát có nghĩ đến hay không. Nếu là một cơ quan cảnh sát, vị chỉ huy cần phải có cuộc thảo luận này với nhân viên của chính mình. Có lẽ đây là điểm mà sở cảnh sát đã không thực hiện tốt để rồi thực tế xảy ra nhiều vụ cảnh sát giết người và được sở cảnh sát bao che, hoặc không quan tâm để điều tra.

Mạng của người dân, cho dù là một tội phạm, có luật pháp xử tội của chính họ. Cảnh sát khi được cho cái quyền bắt giữ, bắn người nếu cần thiết thì cảnh sát phải hành xử quyền của mình trong một tinh thần trách nhiệm cao. Nhiệm vụ chính của cảnh sát là bảo vệ sinh mạng, tài sản, an ninh của xã hội chứ không phải hở một tí là rút súng ra bắn người với lý do tự vệ hoặc A,B,C, D.

Là người đại diện cho luật pháp, cái trách nhiệm của cảnh sát được người dân đánh giá phải cao hơn thường dân bởi cảnh sát có nhiều quyền mà thường dân không có. Cho nên cái trách nhiệm của cảnh sát với chính hành động của mình phải luôn luôn đặt ở vị thế cao trước khi nổ súng.

Người dân có những phản ứng chống lại cảnh sát nhưng nếu phản ứng đó không nguy hại đến tính mạng của cảnh sát thì chuyện nổ súng không nên xảy ra. Và nếu cần nổ súng tại sao phải bắn cho chết mà không bắn cho bị thương khi cá nhân đó hoàn toàn không có vũ khí để có thể làm hại đến tính mạng của cảnh sát? Nếu nạn nhân bị bắn là vợ, con của người cảnh sát thì họ nghĩ như thế nào trước khi nổ súng?

Người dân bắt buộc cảnh sát phải tôn trọng (respect) người dân và cảnh sát phải hiểu, có một số người, vì sợ cho nên không làm theo lời cảnh sát dù rằng hành động người đó không làm nguy hiểm đến tính mạng của người cảnh sát. Hình ảnh người lính da đen mặc áo lính, bị cảnh sát thổi lại tại thành phố Windsor, Virginia là thí dụ điển hình. Khi bị cảnh sát thổi trên freeway, anh lính này vì đã kinh nghiệm những vụ bắn người của cảnh sát, không dừng bên freeway mà chạy khoảng một mile để dừng vào một cây xăng có đèn rõ ràng. Khi xe dừng lại, cảnh sát rút súng ra kêu anh ra hỏi xe. Anh vội vàng đưa hai tay lên ra khỏi cửa xe để cảnh sát tránh tình trạng cảnh sát bắn vô cớ. Anh cho biết anh phục vụ trong quân đội và tại sao cảnh sát thổi anh và anh sợ khi phải bước ra khỏi xe. Cái sợ này cũng có lý của nó khi thổi xe mà cảnh sát vội rút súng, nếu anh đưa tay xuống mở xe thì cảnh sát có lý do bắn thì cái chết đó vô lý. Đó là lý do anh lính này nói rằng sợ khi phải bước ra khỏi xe. Thế là anh cảnh sát tự động mở cửa xe và xịt hơi cay vào mặt anh lính này, dù anh lính này hoàn toàn không có hành động nào làm nguy hại đến an ninh của cảnh sát. Đây là một cử chỉ không tôn trọng người dân, lạm dụng quyền hành, đặc biệt khi cá nhân này mặc đồ lính, hoàn toàn không có hành động gì làm nguy hiểm đến người cảnh sát.

Một người hiểu biết, khi thấy một người mặc đồ lính thì đây chính là những con người tình nguyện để phục vụ quân đội, bảo vệ đất nước và gồm cả người cảnh sát thì phải có sự đối xử rất là tôn trọng. Tuy nhiên, chuyện này không xảy ra bởi anh cảnh sát không hề đặt mình vào vị thế của người dân. Lối ứng xử của anh cảnh sát này là lạm dụng quyền hành. Tại sao phải rút súng cho trường hợp này? Phải chẳng để chứng tỏ uy quyền hay hù dọa người khác? Kết quả thì anh cảnh sát này bị đuổi việc bởi vì đã có hình ảnh thâu lại sự kiện. Nếu không có hình ảnh thâu lại thì anh cảnh sát sẽ tiếp tục chuyện lạm dụng quyền hành của mình.

      VHABP

Tháng 5 năm 2021
 (Việt lịch 4900)